آئین افتتاح نخستین کتابخانه عمومی مترو به نام حضرت ولی عصر(عج) چهارشنبه ۲۲ مرداد با حضور علیرضا مختارپور دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور؛ حسین سروری معاون سیاسی اجتماعی فرمانداری تهران، محمد جواد حق‌شناس رئیس کمیسیون فرهنگی اجتماعی شورای اسلامی شهر تهران؛ محمدهادی ناصری مدیرکل کتابخانه‌های عمومی استان تهران؛ احسان بیسادی معاون فرهنگی اجتماعی شرکت بهره برداری راه آهن شهری تهران و حومه؛ مدیران کل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور و جمعی از مسئولان با رعایت پروتکل‌های ستاد ملی مبارزه باکرونا، در محل ایوان انتظار ایستگاه مترو میدان حضرت ولی عصر(عج) برگزار شد.
افتتاح کتابخانه عمومی در مترو تهران یکی از اهداف معاونت توسعه و ترویج کتابخوانی نهاد است که با هدف برقرای عدالت فرهنگی در حوزه شهروندی و استفاده از فضاهای عمومی در جهت راه اندازی کتابخانه های عمومی در نقاط فاقد کتابخانه اجرایی شده است. همچنین با توجه به محدودیت ها و مشکلات احداث کتابخانه عمومی در شهر تهران راه اندازی کتابخانه عمومی در مترو در معاونت توسعه کتابخانه هاو ترویج کتابخوانی نهاد بررسی و برای اجرایی شدن به اداره کل کتابخانه های استان تهران سپرده شده است.
در این مراسم علیرضا مختارپور دبیرکل نهاد، ضمن تقدیر از دست‌اندرکاران اجرای این طرح، طی سخنانی گفت: راه‌اندازی و اجرای کتابخانه عمومی ایستگاه متروی حضرت ولیعصر(عج) سه ویژگی وجود دارد که برای من اهمیت فوق‌العاده‌ای داشت. اولین ویژگی همکاری و هماهنگی بسیار ارزشمند دو نهاد عمومی در شهر تهران بود که طی آن نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور و شهرداری تهران و شرکت‌ها و سازمان‌های فرهنگی و اجتماعی مربوط به آن با هم همکاری کردند.
هم‌افزایی و قدردانی متقابل از یک همکاری مشترک فرهنگی
دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور افزود: نکته دوم اینکه مدیرانی که اجرای این کار را برعهده گرفتند، همه از مدیران جوان در این مجموعه ها بودند و این اتفاق مبارکی بود که جوانان این پروژه را برعهده گرفتند، اجرا کردند و پیش خواهند برد و سومین نکته هم یک بحث اخلاقی خوبی بود که عزیزان در هر دو مجوعه قدردان زحمات یکدیگر در این روند بودند که این روحیه قدرشناسی متقابل در انجام این کار بسیار ارزشمند و قابل تقدیر است.
وی یادآور شد: شهر تهران علی رغم داشتن جمعیت بسیار زیاد و مرکزیت در کشور از نظر برخی شاخصه های فرهنگی جزء مناطق محروم محسوب می‌شود که یکی از این شاخصه‌ها دسترسی به کتابخانه است. راه اندازی این نوع مراکز به محرومیت زدایی فرهنگی در تهران کمک خواهد کرد. صحبت‌هایی صورت گرفته تا بتوانیم علاوه بر ارائه خدمات الکترونیک، با رعایت نکات و ملاحظات شرایط کرونایی کتاب فیزیکی را هم در اختیار شهروندان قرار دهیم.
مختارپور ادامه داد: با توجه به اینکه در برخی از روزها و هفته‌ها بنا بر اعلام مسئولین بهداشتی امکان خدمات کتابخوانی در شهر وجود ندارد، همشهریان ما می‌توانند با مراجعه به این ایستگاه‌ها، کتابهای مورد نظر خود را سفارش بدهند و آنها را در روزهای آینده در بسته‌هایی با رعایت مسائل بهداشتی تحویل گیرند و پس از تحویل دادن کتاب هم، کتاب ها پس از گذراندن آن دوران قرنطینه خود برای استفاده مجدد، در اختیار سایر شهروندان قرار گیرد.
لزوم برنامه‌ریزی برای حضور شهروندان در مترو
محمد جواد حق‌شناس، رئیس کمیسیون فرهنگی شورای شهر تهران در ادامه این مراسم با اشاره به اهمیت و جایگاه کتاب و کتابخانه طی سخنانی گفت: امروز یکی از خاطرات خوب شهرمان تهران در حال شکل گرفتن است. این همت و تلاشی که آغاز شده و قطعا در همین نقطه متوقف نخواهد شد و قطعا توجه و نگاه مثبت و ادامه داری است که برای پیوند شهر و شهروندان با امر کتاب و کتابخوانی برقرار می‌شود.
وی یکی از مهم‌ترین نیازهای فرهنگی شهروندان تهرانی را استفاده از کتاب دانست و گفت: یکی از نگرانی همیشگی ما بحث سرانه مطالعه کتاب در کشور و شهر تهران است. متاسفانه آمار مستند و قابل اتکایی در این حوزه وجود ندارد، اما آنچه که از پژوهش‌ها و مطالعات حوزه کتاب برمی‌آید نشان می‌دهد که حال کتاب در کشور ما حال خوبی نیست. مطالعات قابل استناد در این حوزه می‌گوید که در دهه ۵۰ که جمعیت کشور حدود یک سوم جمعیت فعلی کشور بوده، تیتراژ کتاب حدود ۳ هزار جلد برای هر کتاب بود. اما در دهه ۹۰ با کمال تلخی باید اعتراف کنیم که تیراژ کتاب به کمتر از ۵۰۰ جلد رسیده است.
رئیس کمیسیون فرهنگی شورای شهر تهران با اشاره به لزوم برنامه‌ریزی برای اوقات حضور شهرندان در ایستگاه‌های مترو گفت: ما تا پیش از دوران کرونا روزانه یک میلیون مسافر و ۲ و نیم میلیون سفر از طریق مترو در روز داشتیم که امروز کاهش پیدا کرده. بر اساس ساعات حرکت واگون‌ها در مترو، به طور متوسط هر مسافر ۳ تا ۵ دقیقه زمانی در ایستگاه ها صرف می‌کند که اگر برنامه‌ای برای این دقایق درنظر بگیریم، در واقع برای میلیون‌ها دقیقه در سال تصمیم‌گیری خواهیم کرد و در نهایت خوشبختانه با همراهی دبیرکل محترم نهاد که دغدغه ویژه‌ای در حوزه کتاب و کتابخوانی دارند این کار به انجام رسید.
وی تأکید کرد: این کار که می‌تواند به تعداد همه ایستگاه‌های مترو در تهران افزایش پیدا کند و ما می‌توانیم ماهی یک کتابخانه را در ایستگاه‌های متروی تهران افتتاح کنیم. همچنین می‌توانیم به فکر استفاده از کتابهای الکترونیک هم باشیم تا از این ظرفیت هم استفاده کنیم. استفاده از همه ظرفیت‌های موجود برای ارتقاء سرانه مطالعه در شهر بزرگ‌ترین خدمت به شهروندان و آینده کشور است.
فعالیت کتابخانه با رعایت الزامات کرونایی
محمدهادی ناصری، مدیرکل کتابخانه‌های عمومی تهران نیز در این مراسم با ارائه گزارشی از روند راه‌اندازی نخستین کتابخانه عمومی مترو، عنوان کرد: بسیار خرسندیم که امروز شاهد افتتاح اولین کتابخانه مجموعه مترو در ایستگاه متروی حضرت ولیعصر(عج) هستیم. اتفاق خوبی که با تعامل و استفاده از ظرفیت‌های مشترک دو دستگاه در شهر تهران انجام شد تا شاهد ارائه خدمات خوب فرهنگی با محوریت کتاب به همشهریان عزیز در این مکان باشیم.
وی درباره یکی از ویژگی‌ها مهم راه‌اندازی این نوع کتابخانه‌ها در کلانشهر تهران گفت: با توجه به اینکه ساخت کتابخانه در مناطق مختلف تهران در شرایط کنونی هزینه‌های زیادی در پی دارد و ما نیز با محدودیت منابع روبه‌رو هستیم، با استفاده از چنین ظرفیت‌هایی برای ایجاد کتابخانه، می‌توانیم دسترسی شهروندان به کتاب و کتابخوانی را سهل و آسان‌تر کنیم. با یاری خدا در کنار افتتاح کتابخانه‌های عمومی در مترو، بحث راه‌اندازی کتابخانه‌های سیار در شهر تهران نیز در حال پیگیری است.
مدیرکل کتابخانه‌های عمومی تهران تأکید کرد: این کتابخانه حتما با اقتضائات خاص فضای مترو مدیریت خواهد شد و مدیریت و ارائه خدمات آن با سایر کتابخانه‌های عمومی فعال در سطح شهر متفاوت خواهد بود. سعی همکاران بنده در اداره کل کتابخانه‌های عمومی تهران و همچنین دوستان ما در معاونت فرهنگی شرکت مترو بر این است که این کتابخانه در کنار ارائه خدماتی که خواهد داشت، تبدیل به یک پاتوق کتابخوانی برای شهر تهران بشود که ان‌شاءالله در آینده شاهد افزایش این کتابخانه‌ها در سایر ایستگاه‌های مترو هم خواهیم بود.
ناصری در ادامه با اشاره به ملاحضات شرایط کرونایی در فعالیت این کتابخانه گفت: کتابخانه با هدف ارائه محتوا و اطلاع‌رسانی از طریق کتابهای مفید با حدود ۴ هزار جلد کتاب فعالیت خود را شروع کرده و حتما ظرفیت‌های کتابخانه برای ارائه خدمات متناسب و با رعایت الزامات شرایط فعلی درنظر گرفته می‌شود، بنابر این سعی می‌کنیم شهروندان هیچ گونه نگرانی از این بایت نداشته باشند و همچنین متناسب با برطرف شدن شرایط حاکم و رفع شدن محدودیت‌ها، شاهد ارائه خدمات متنوع و مختلفی در این کتابخانه‌ها باشیم.
وی افزود: از همکاری خوب شرکت مترو جناب مهندس نوبخت و مهندس بیسادی معاون فرهنگی اجتماعی شرکت بهره برداری تهران که صمیمانه همکاری کردند تا امروز یک خدمت خوب به شهروندان ارائه شود تشکر می کنم. همچنین در حدود یک ماهی که عملیات اجرایی این طرح به انجام رسید همکاران من در اداره کل کتابخانه‌های استان تهران نیز در حوزه های امور کتابخانه ها، امور مالی و اداری و سایر بخش‌ها، زحمات بسیاری کشیدند که از آنها نیز تقدیر می‌کنم.
تمرکز بر فعالت‌های کتاب‌محور در مترو
در ادامه احسان بیسادی، معاون فرهنگی اجتماعی شرکت بهره برداری تهران نیز طی سخنانی گفت: ما ذیل شوراهای مشورتی که در رابطه با مسائل فرهنگی و اجتماعی متروی تهران داشتیم و تدابیر ارزنده‌ای که دکتر حق‌شناس در این باره مطرح کردند، در سال گذشته بر مسئله کتاب متمرکز شدیم و مجموعه اقدامات متنوعی را در ایستگاه‌های مترو در این زمینه اجرا کردیم که بازخورد خوبی داشت و مورد توجه قرار گرفت که افتتاح کتابخانه متروی ایستگاه حضرت ولیعصر(عج) هم یکی از این برنامه‌ها بوده است.
وی با اشاره به شرایط ویژه حاکم بر کشور به واسطه شیوع بیماری کرونا گفت: به واسطه حمایت‌های دبیرکل محترم نهاد و همچنین برنامه‌ریزی و وعده‌ای که از گذشته برای افتتاح این کتابخانه پیش از ایام ماه محرم داده بودیم، امروز این کتابخانه را افتتاح می‌کنیم، اما به واسطه شرایط کرونایی بیشترین تمرکز این کتابخانه بر فعالیت‌های الکترونیکی خواهد بود و ان‌شاءالله با بازگشت وضعیت سفید به شهر تهران شاهد اراده خدمات متنوع در این کتابخانه خواهیم بود.
گفتنی است این کتابخانه با داشتن ۴ هزار جلد کتاب همه روزه از ساعت ۷ لغایت ۲۱ در خدمت مسافران کتاب خوان خواهد بود؛ کتابخانه مترو حضرت ولی عصر(عج) به سامانه مدیریت کتابخانه های عمومی در سراسر کشور متصل بوده و مسافران مترو می توانند کتاب های مورد نظر خود را جستجو کرده و با کارت عضویت سراسری سایر کتابخانه ها از این کتابخانه نیز کتاب به امانت بگیرند.
بر اساس تفاهم نامه اداره کل کتابخانه های عمومی استان و معاونت امور فرهنگی و اجتماعی شرکت بهره برداری راه آهن شهری تهران اجرای این طرح در آینده نزدیک در ایستگاه های دارای استانداردهای کتابخانه عمومی ادامه خواهد یافت.