سمیه قربانی، مسئول کتابخانه عمومی شهید بهشتی ملایر در گفتگو با روابط عمومی اداره‌کل کتابخانه‌های عمومی استان همدان، درباره طرح ابتکاری «کاغذ تو، کتاب نو» اظهار داشت: گاهی مراجعان به کتابخانه می‌آمدند اما کتاب موردنیازشان موجود نبود یا به امانت برده شده بود. گاهی نیز کتاب‌های دلخواه مشتریان پروپاقرص کتابخانه جزء کتاب‌های پرمخاطب شمرده می‌شد و فرسوده و از رده خارج بود. گاهی هم با «پرواز کتاب» مواجه بودیم. در مجموع با این مشکل مواجه بودم که مخاطبان با یک فهرست پر و پیمان می‌آمدند و دست آخر با دو، سه کتاب می‌رفتند. همه اینها در کنار هم باعث شد این طرح به ذهنم خطور کند. به عبارت دیگر طرح «کاغذ تو، کتاب نو»، در اهدای منابع خلاصه می‌شود آن هم به مدد دورریزهای کاغذی. بر اساس این طرح کتاب‌دوستان، کاغذ، کارتن و مقواهایی که داخل همه خانه‌ها به وفور پیدا می‌شود را به کتابخانه اهدا می‌کنند و از محل تحویل این دورریزهای کاغذی، منابع مورد نیاز اعضای کتابخانه تهیه می‌شود.
وی در ادامه افزود: اجرای این طرح یک تیر و چند نشان است؛ اهدای منابع جدید به کتابخانه، جداسازی کاغذهای دورریز و آماده‌سازی برای بازیافت و در نهایت هم تأمین نظر خوانندگان و کتاب‌دوستان. خیلی زود هر آنچه به ذهنم رسیده بود را با مسئولان در میان گذاشتم و ابتدای کار در مقیاس‌های کوچک انجام شد تا اندک اندک گسترش پیدا کرد. این طرح یک سال و نیم یا کمی هم بیشتر به شکل مستمر و جدی در حال انجام است و کتاب‌های خریداری شده به واسطه دورریزهای کاغذی به صورت نمایشگاهی در بخشی از کتابخانه چیده می‌شود. به عبارتی دست‌رنج یک همت همگانی به نمایش گذاشته شده و علاقه هر دو طرف هم کتابدار و هم کتاب‌دوست دوچندان می‌شود.
قربانی تصریح کرد: آوازه این طرح با تبلیغات گرم و دهان به دهان به شهرها و استان‌های دیگر هم رسید تا جایی که از تهران یا شهرهای دیگر برای ما دورریز کاغذی، دفترهای مشق و جزوات دانشگاهی دوره‌های قبل‌شان را می‌فرستند و در اهدای کتاب به کتابخانه مشارکت می‌کنند. به قدری همکاری کتاب‌دوستان و کتابخوانان کم‌نظیر است که آقایان و خانم‌های مسن هم همکاری می‌کنند. به عنوان مثال، خانمی مسن هر از گاهی از تهران به ملایر سفر می‌کند و به منزل دخترش می‌آید، در کنار سرکشی به خانواده همیشه دورریزهای کاغذی نوه‌هایش را برای ما می‌آورد. تا به حال بیش از سه تُن کاغذ با این طرح، بازیافت و تا حدودی دغدغه تأمین منابع مورد نیاز کتابخانه رفع شده، اما در کنار اهدای کتاب و ترویج کتابخوانی از نظر زیست‌محیطی هم کاری ارزشمند است، چون بازیافت هر تن کاغذ از قطع ۱۷ درخت جلوگیری می‌کند.
وی ادامه داد: تا زمانی که در کتابخانه عمومی علامه مجلسی بودم، ۲۳۰ نسخه کتاب به ارزش ۲۰ میلیون و ۴۶۰ هزار تومان و در کتابخانه دیگر، ۱۵۰ نسخه کتاب به ارزش ۷ میلیون تومان اهدا شده بود. تا امروز نیز در مجموع با کمک این طرح بیش از ۳۵ میلیون تومان کتاب برای سه کتابخانه مشارکت‌کننده در طرح خریداری شده است.
برگ‌های کاغذی، اعضای جدید کتابخانه
مسئول کتابخانه شهید بهشتی ملایر خاطرنشان کرد: نکته جالب‌تر اینکه در تمام مدت اجرای طرح یک نفر مخالفت و یا اعتراض نکرده است. اگر خلاصه بگویم، قصه اهدای دورریزهای کاغذی چنان جا افتاده که بعضاً افرادی هم که عضو کتابخانه نیستند در این طرح مشارکت می‌کنند و بعد از اهدای منابع جدید به واسطه کاغذهای بلااستفاده عضو کتابخانه می‌شوند.
قربانی ادامه داد: گفتنی درباره این طرح زیاد است، به طور مثال با اهدای دورریزهای کاغذی منابع مورد نیاز اعضا تهیه می‌شود و بعد از گزارش‌گیری، این عناوین جزء پرتکرارهای به امانت برده شده می‌شوند و گاهی هم این کتاب‌ها در فهرست رزروی‌ها قرار می‌گیرند. نقطه قوت این اتفاق، آمار چشمگیر جذب اعضا و به امانت گرفتن کتاب‌هاست. علاوه بر این، ثبت منابع خریداری شده در فهرست کتاب‌های اهدایی و فرهنگ‌سازی خانه به خانه است، ترویج فرهنگ اهدای کاغذهای باطله هم گامی هر چند کوچک در حوزه بازیافت کاغذ به شمار می‌رود. وقتی یک کالای بی‌ارزش با همت همگانی به کالای ارزشمندی تبدیل شود، آن هم کتابی که دنبالش بودیم جذابیت خاصی دارد و به این شکل با مشارکت صد درصدی شهروندان مواجه می‌شویم. تلاش ما هم جذب منابع جدید، نیازسنجی شده و مورد تأیید با قیمت مناسب و تخفیف خورده است تا از اهدای کاغذهای بلااستفاده کتاب‌دوستان و کتابخوانان به نحو احسن بهره‌مند شویم.
فصلی جدید با چاشنی لوگو، برای کاغذهایی که کتاب می شوند
وی همچنین به طراحی لوگو و رونمایی از آن اشاره کرد و گفت: لوگویی طراحی شده است تا بر روی کتاب‌هایی که با هزینه این طرح تهیه می‌شود، حک و مخاطب بداند این منابع به چه روشی اهدا شده است. برچسب و لوگو در اشاعه اهدای کاغذهای دورریز و خرید کتاب تأثیر فراوانی دارد. به طور مثال، افرادی هستند که از طرح مطلع نبودند و همین برچسب‌ها باعث آشنایی آنها با «کاغذ تو، کتاب نو» شده است.
وی در ادامه به بیان رویدادهای ماندگاری پرداخت که در زمان اجرای این طرح رخ داده است و گفت: آقای سالخورده‌ای که کتاب‌های درسی دهه شصت بچه‌هایش را از انبار منزلش آورد و به کتابخانه تحویل داد تا قدمی در اهدای کتاب و ترویج کتابخوانی برداشته باشد.
قربانی اضافه کرد: از این دست خاطرات جذاب تا دلتان بخواهد زیاد است و شاید هر روز با اهدای مقواها و کاغذهای باطله رقم می‌خورد. ولی یکی از مواردی که به یادگار مانده، مربوط به مادری بود که به ما گفت با اجرای طرح «کاغذ تو، کتاب نو» دخترم حتی یک تکه کاغذ کوچک را هم دور نمی‌ریزد و تمام کاغذهای باطله را جمع می‌کند و تند تند به کتابخانه می‌آورد.
وی افزود: یکی دیگر از خاطرات این روزها، خرید کتاب تخصصی و دوجلدی رشته پزشکی و پیراپزشکی بود؛ این کتاب قبلاً نیز در کتابخانه موجود بود اما به واسطه کاغذهای دورریز، آخرین ویرایش آن را تهیه کردم و در قفسه گذاشتم. همین اتفاق باعث شد مراجعه‌کننده‌ای با دسترسی به این کتاب مسیر زندگی‌اش تغییر کند. این دختر جوان می‌گفت «هر وقت این کتاب را ورق زدم و خواندم با خودم گفتم ممنونم که این کتاب رو خریدید و مسیر زندگی من رو عوض کردید.»
این کتابدار در پایان خاطرنشان کرد: واکنش‌ها، همکاری‌ها، دعاهای خیر و جذب کتابخوانان خستگی را از تن ما بیرون می‌کند تا جایی که مصمم‌تر از قبل ادامه می‌دهیم، این کار جزئ وظایف کتابدار نیست و فقط و فقط دلی انجام شده و با بازخوردهای مثبت انگیزه ما بیشتر می‌شود. کار من هم نه اینکه خیلی نوین باشد چون سالیان سال در حوزه بازیافت کار انجام شده اما در بستری مثل کتابخانه با این شیوه و به این گستردگی انجام نشده بود، حتی تجربه «کاغذ تو، کتاب نو» به صورت مکتوب در «اولین همایش بین‌المللی فعالیت‌های داوطلبانه: فرصتی برای پویاسازی و توسعه خدمات کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مراکز آرشیوی» پذیرفته و ارائه شد.