به گزارش روابط عمومی اداره کل کتابخانه‌های عمومی استان تهران، ماهنامه «شبکه» در شماره ۲۸۱ (مهرماه ۱۴۰۳) گفت‌وگویی با مهدی خلیلی‌نیا، مسئول کتابخانه «آینده» شهید فخری‌زاده تهران داشته است که متن آن در ادامه آمده است.
همزمان با بیستمین سالگرد تأسیس نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، کتابخانه آینده (شهید محسن فخری‌زاده)، به عنوان اولین کتابخانه عمومی تمام‌الکترونیک و خانه خدمات دیجیتال و خلاقیت کتابخانه‌های عمومی، با هدف پرورش استعدادها، حمایت از کسب وکارهای دانش‌بنیان و ارائه خدمات الکترونیکی، در ۱۸ اسفند ماه سال ۱۴۰۲ به بهره‌برداری رسید.
این کتابخانه قبل‌تر به نام کتابخانه دانشجو با زیربنای ۲۶۰ متر مربع در سال ۱۳۷۲ تأسیس و در سال ۱۳۸۴ توسط اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی به صورت دائم به نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور واگذار شد. این کتابخانه در بوستان دانشجو و در منطقه ۱۱ شهرداری تهران واقع شده است. در سال ۱۳۹۸ تصمیم به توسعه، بازسازی و بهسازی ساختمان گرفته شد. پس از رایزنی‌های انجام شده در نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور و با توجه به پیشرفت تکنولوژی و تغییر در ارائه خدمات کتابخانه‌ها مقرر شد کتابخانه مذکور به کتابخانه «بدون کتاب» تبدیل شود و با استفاده از تکنولوژی روز ارائه خدمات داشته باشد.
فعالیت این کتابخانه مبتنی بر فضایی مدرن و خلاق برای کسب‌وکارها و مطالعه گروهی بوده و امکان دسترسی به میلیون‌ها منبع دیجیتال و خدمات متنوع و متناسب با نیازهای عموم علاقه‌مندان به کتاب و کتابخوانی و برگزاری کارگاه های آموزشی و نشست‌های تخصصی در آن فراهم است.
این کتابخانه که به کتابخانه آینده معروف است، چگونه فعالیت می‌کند؟ کتابخانه بدون کتاب یعنی چه؟ این کتابخانه چه امکاناتی دارد؟ اینها سؤالاتی است که می‌خواهیم در گفتگو با آقای مهدی خلیلی‌نیا مسئول کتابخانه آینده (شهید محسن فخری‌زاده) به آن پاسخ دهیم.
لطفاً خودتان را معرفی کنید و بگویید چند سال دارید، چه تحصیلاتی دارید و سابقه فعالیت شما در حوزه کتابداری چقدر است؟
به نام خدا. من مهدی خلیلی‌نیا هستم. ۴۰ سال دارم و دانش‌آموخته مدیریت فناوری اطلاعات در مقطع کارشناسی‌ارشد هستم. از سال ۱۳۹۲ در نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور مشغول به کار شدم و حدود ۱۱ سال است که در این نهاد مشغول به فعالیت هستم.
لطفاً توضیح دهید در کدام کتابخانه کار می‌کنید، حیطه فعالیت‌های شما چیست و این کتابخانه چه خدماتی ارائه می‌دهد؟
بنده در کتابخانه شهید فخری‌زاده شهر تهران مشغول به کار هستم. درباره فعالیت‌هایی که در «کتابخانه آینده» صورت می‌گیرد لازم است توضیحاتی خدمت شما عرض کنم. با توسعه تکنولوژی‌های نوظهور شیوه و سبک زندگی مردمان در همه جوامع تغییر کرده است و صد البته که به تبع همین تغییرات شیوه‌های مطالعه، کتابخوانی، نیازهای اطلاعاتی و ارائه خدمات کتابخانه‌های عمومی هم به‌روز شده و تغییرات قابل توجهی داشته است. با همین پیشرفت‌های فناورانه کتابخانه‌های بدون کتاب (Bookless Library) نیز در حال شکل‌گیری و پاگذاشن به عرصه تجلی هستند که خدمات نوآورانه‌ای را به اعضا ارائه می‌دهند؛ از دسترسی به منابع دیجیتال بدون محدودیت زمان و مکان گرفته تا آموزش‌های از راه دور و امثالهم. چند سالی است که نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور با هدف حمایت از کسب‌وکارهای کوچک برنامه‌ها و راهبردهایی را تعریف کرده است که در سطح کتابخانه‌های عمومی کشور در حال اجرا و خدمت‌رسانی به مراجعان است. ذیل همین دو موضوع که بیان شد، کتابخانه بدون کتاب آینده با هدف ارائه خدمات نوین کتابخانه‌ای به شکل خدمات دیجیتال و حمایت از کسب‌وکارهای کوچک نوپا، استارت‌آپی به بهره‌برداری رسید.
تجهیزات و امکانات این کتابخانه به منظور ارائه خدمات به اعضا چیست؟
۱۰ اتاقک مطالعه انفرادی، ۴ اتاق مطالعه گروهی (فضای کار اشتراکی)، کلاس آموزشی، سالن جلسه، کافه کتاب از جمله امکانات فیزیکی کتابخانه آینده است.
دسترسی به اینترنت بی‌سیم، اپلیکیشن‌ها و سایت‌های آموزش مجازی، امکان اجاره تبلت و لپ‌تاپ، اپلیکیشن‌های هوش مصنوعی، دسترسی به نرم‌افزارها، منابع مورد نیاز آموزش کسب‌وکارها، استارت‌آپ‌ها و...، امکان استفاده از استندهای لمسی، میز هوشمند و وب کیوسک، راهنمایی مراجعین در یافتن منابع مورد نیاز، کتاب‌های دارای فناوری واقعیت افزوده، امکان استفاده از فضای استراحت و سرگرمی، کتاب‌های الکترونیکی، صوتی و تعاملی، مقالات و پایگاه های اطلاعاتی از امکاناتی است که در کتابخانه آینده فراهم شده است.
چطور شد که به کتابداری علاقه‌مند شدید و چه چیزی در فعالیت‌های کتابداری برای شما جذاب است؟
علاقه به کتاب و کتابخوانی از همان دوران کودکی و مقاطع تحصیلی راهنمایی و دبیرستان در من وجود داشت که همین موضوع من را به فعالیت در کتابخانه علاقه‌مندتر کرد. اما علاقه به موضوع کسب‌وکار بعد از پایان مقطع کارشناسی و همینطور تعریف مأموریت جدید نهاد در سال‌های اخیر برای حمایت از کسب‌وکارهای کوچک در من شکل گرفت و باعث شد که در مقطع کارشناسی‌ارشد رشته مدیریت فناوری اطلاعات با گرایش کسب‌وکار الکترونیک را ادامه بدهم. همیاری و حمایت از مشاغل نوپا نوعی رضایت درونی و احساس مفید بودن در انسان ایجاد می‌کند.
شما همچنین به عنوان پشتیبان فناوری اطلاعات در کتابخانه فعالیت دارید. لطفاً درباره تجربه‌تان در این زمینه توضیح دهید.
کتابخانه آینده کتابخانه‌ای تمام‌دیجیتال محسوب می‌شود، به این صورت که بازیابی اطلاعات و ارائه خدمات دسترسی به منابع دیجیتال از طریق دستگاه‌های الکترونیک موجود در کتابخانه انجام می‌شود. ضمن اینکه امکانات مستقر در کتابخانه هم نیازهای فناورانه‌ای از قبیل دسترسی پایدار به اینترنت پرسرعت، دسترسی به مقالات به‌روز، دسترسی سهل و آسان به کتاب‌های الکترونیک، کمک به برگزاری وبینارها و نشست‌های از راه دور، راهنمایی و مشاوره در زمینه فناوری اطلاعات و مسائلی این چنینی دارند؛ مرتفع کردن این نیازها هم جزئی از وظایف شغلی بنده محسوب می‌شود.
چطور کتاب‌های منابع دیجیتال را در اختیار مراجعان قرار می‌دهید؟
در کتابخانه آینده دسترسی به منابع الکترونیکی و رفع نیازهای اطلاعاتی کاملاً رایگان است. بدین صورت که اکانت‌هایی مانند فیدیبو، طاقچه، سیویلکا، مگ ایران، نورمگز، مگاپیپر، آزِتو (شبیه‌ساز مجازی آزمایش‌های علمی دانش‌آموزان)، جار (کیوسک مجازی روزنامه‌ها) خریداری شده و از طریق دستگاه‌های الکترونیکی موجود در کتابخانه (مانند استندهای دیجیتال، تبلت یا لپ‌تاپ) در اختیار مراجعان قرار می‌گیرد.
چه برنامه‌ها و فعالیت‌های ویژه‌ای برای مراجعان به کتابخانه در نظر گرفته‌اید؟
از جمله برنامه‌های در حال اجرا کتابخانه می‌توان به برگزاری برنامه‌ها و رویدادهای آموزشی با هدف توانمندسازی مخاطبان و مراجعان اشاره کرد. همچنین برگزاری رویدادهای آموزش‌های درآمدزایی با دعوت از اساتید مجرب. ان‌شاءالله در فصل پائیز هم سعی داریم تا مدرسه فناوری اطلاعات را ویژه نوجوانان راه‌اندازی کنیم.
آیا کارگاه‌ها و کلاس‌های آموزشی برای کودکان برگزار می‌کنید؟
بله. از جمله کلاس‌های آموزشی که برای کودکان داشته‌ایم آشنایی کودکان به بحث AR یا واقعیت افزوده است. همانطور که مستحضرید فناوری واقعیت افزوده جای خودش را در بین کتاب‌ها پیدا می‌کند؛ علی‌الخصوص کتاب‌های حوزه کودکان که با تصویرهای بیشتری سروکار دارند؛ یا کتاب‌های آموزشی که نیاز است همراه کتاب ویدئوهای آموزشی نمایش داده شوند. با توجه به جذابیت موضوع برای مخاطبان، این حوزه بسیار جای کار دارد و می‌توان مخاطبان را با شیوه‌های جدید و تکنولوژی‌محور کتابخوانی آشنا کرد.
چگونه با والدین و مدارس برای بهبود تجربه کودکان در کتابخانه همکاری می‌کنید؟
بحمدالله برگزاری «تورهای کتابخانه‌گردی ویژه مدارس» یا «کارگاه‌های آشنایی با خدمات نوین کتابخانه‌های عمومی» توانسته به بهبود این تجربه کمک شایانی داشته باشد.
چه چالش‌هایی در مسیر ارائه و بهبود خدمات کتابخانه‌های دیجیتال به جامعه دارید و به عنوان یک کتابدار، چه چشم‌اندازی برای آینده این نوع کتابخانه‌ها ترسیم می‌کنید؟
ما در حوزه خدمات کتابخانه‌های بدون کتاب هنوز در ابتدای مسیر هستیم و چالش‌هایی نیز پیش رو داریم؛ به طور مثال در بحث مرتبط با دسترسی بدون محدودیتِ زمان و مکان به منابع دیجیتال، دچار محدویت‌هایی هستیم که نیاز است زیرساخت‌های لازم را برای برطرف کردن این محدودیت ایجاد کنیم، یا در بحث معرفی و شناساندن این نوع کتابخانه‌ها به جامعه نیاز به تلاش بیشتری داریم. در کل با توجه به اراده و عزم مسئولین نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، مطمئناً به لطف خدا می‌توانیم از کشورهای پیشرو در حوزه خدمات دیجیتال کتابخانه‌ای در منطقه باشیم.
به عنوان آخرین سؤال شرایط عضویت و راه‌های دسترسی به این کتابخانه را بفرمایید؟
شرایط عضویت در کتابخانه ارائه کارت شناسایی و مشخصات اقامتی به همراه پرداخت هزینه اندک حق عضویت سالانه است. نشانی کتابخانه، خیابان ولی‌عصر(عج)، خیابان شیرزاد، ضلع جنوبی بوستان ولی‌عصر(عج)، کتابخانه آینده «شهید محسن فخری‌زاده» است. از همین جا دعوت می‌کنم از همه اهالی کتاب و کتاب‌دوست علاقه‌مند به حوزه فناوری که ضمن بازدید و عضویت در این کتابخانه، از امکانات این کتابخانه بهره‌مند شوند.