به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، آیین گرامیداشت سی‌ودومین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران و علامه طباطبائی، چهارشنبه ۳۰ آبان ماه با حضور آیت‌الله سیدجمال‌الدین دین‌پرور، نماینده ولی فقیه و رئیس بنیاد بین‌المللی نهج‌البلاغه و مهدی رمضانی، دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در این بنیاد برگزار شد.
مهدی رمضانی دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در این مراسم، ضمن تبریک ایام هفته کتاب و گرامیداشت یاد علامه طباطبایی(ره)، که روز ۲۴ آبان به واسطه رحلت ایشان روز کتاب، کتابخوانی و کتابدار نامیده شده است، اظهار داشت: ساختار کتابخانه‌های عمومی در کشور اکنون حدود ۳۸۰۰ باب کتابخانه است که به برکت انقلاب‌اسلامی و نگاه فرهنگی امام و رهبر انقلاب به موضوع کتاب و کتابخوانی بوده است. این ساختار پیش از انقلاب، از سال ۱۳۳۴ تأسیس شده و تا پیروزی انقلاب حدود ۳۷۰ کتابخانه داشته که نسبت به افزایش جمعیت، توسعه کتابخانه‌ها رشد بیشتری از جمعیت داشته است. البته تا آن نقطه آرمانی مدنظر که دسترسی برای همه فراهم شود، فاصله داریم.
وی افزود: امروز هم کتابخانه فقط محل امانت‌گرفتن و مطالعه کتاب نیست و ما خدمات متنوعی را در کتابخانه‌ها ارائه می‌دهیم. تا ۶۰ نوع خدمت قابل تعریف و ارائه است که دو مورد از آنها مخزن و سالن مطالعه است و خدمات متنوع فرهنگی، اجتماعی، علمی و دینی مثل اتاق علم، کارگاه‌های مهارتی، محافل ادبی و قرآنی، مراکز مشاوره روانشناسی و تربیتی ارائه می‌شود. همه کتابخانه‌ها بخش کودک دارند؛ چون معتقدیم اگر می‌خواهیم مسئله کتاب و کتابخوانی گسترش یابد، باید از دوره کودکی و نوجوانی شروع کنیم، لذا به صورت تخصصی وارد این عرصه شدیم. برخلاف آنچه بعضاً تبلیغ می‌شود، به برکت انقلاب اسلامی در حوزه کتابخانه‌ای وضعیت قابل دفاعی داریم. در منطقه اول هستیم و کشور ترکیه بعد از ما قرار دارد. در جهان اسلام جزء کشورهای پیشرو هستیم، با اینکه مصر و عراق دارای سابقه در حوزه کتابخانه هستند.
دبیرکل نهاد با اشاره به تغییرات این حوزه گفت: در حوزه مطالعه و خواندن، این مسئله را در مدارس می‌توان حل کرد؛ لذا به سمت ایجاد زنگ کتابخوانی ذیل «سند ملی خواندن و مطالعه مفید» رفتیم که مورد تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی قرار گرفته است. در این سند تقریباً هر چیز که برای ترویج کتاب و کتابخوانی در کشور نیاز است، چه دستگاه‌های فرهنگی و چه غیرفرهنگی مثل وزارت بهداشت و راه و شهرسازی همه دیده شده که این موضوع پیش برود. در حال پیگیری اجرای آن هستیم؛ اخیراً هم دادستانی کل کشور از باب حقوق عامه به این موضوع وارد شده است.
وی در خصوص آخرین وضعیت صنعت نشر افزود: گردش مالی بازار کتاب در سال گذشته ۱۲ همت بود و حدود ۱۲۰ هزار عنوان کتاب منتشر شد که ۷۰ درصد آنها غیر از آموزشی و کمک‌آموزشی است. دومین رتبه تولید برای کتاب‌های کودک و نوجوان و بعد از آن رمان، داستان و ادبیات و مهارتی است. قرآن و ادعیه هم جزء کتاب‌های پرتیراژ است. ما در حوزه معارف نیاز به تولیدات اثرگذار در حوزه کودک و نوجوان داریم. آثاری تولید شده و در حال تولید است اما در این حوزه حجم کتاب‌های ترجمه از تألیفی بیشتر شده و نسبت آن ۶۰ به ۴۰ درصد است. هر چه هم میزان ترجمه بالا می‌رود، انتشار موضوعاتی که موردنیاز ماست، کاهش می‌یابد. یکی از نکاتی که مدنظر قرار دادیم و برای آن تلاش کردیم، توسعه مباحث دینی مبتنی بر نیازها و کارکردها است که با دستگاه‌های مختلفی هم وارد تعامل شدیم ولی در تولید محتوای اثرگذار و فراگیر نیازمند اقدام جدی هستیم.
رمضانی با اشاره به اینکه بعضی از کلیدواژه‌ها در حوزه فرهنگ تغییر کرده است و در مسئله مراجعه به کتاب، از مسئله «مطالعه» عبور کرده و با «خواندن» مواجه هستیم، ادامه داد: مطالعه به معنای افزایش اطلاعات از طریق متن است و ما از صِرف مراجعه به متن مکتوب هم عبور کرده‌ایم. امروز در دنیا مبحث «خواندن» مطرح است و در خواندن با مواد خواندنی طرف هستیم. مراجعه به فضای مجازی افزایش پیدا کرده است اما این مراجعه لزوماً منجر به خواندن نمی‌شود. در این موضوعات نیازمند دقیق‌تر شدن بحث برای نتیجه‌گیری صحیح هستیم. هنوز در دنیا، خواندن کتاب در فضای مجازی غلبه پیدا نکرده است. کتاب فیزیکی هنوز ۸۰ درصد بازار را در اختیار دارد.
وی تصریح کرد: بعضی اوقات نکاتی که در جامعه، خصوصاً از سوی مسئولین مطرح و تکرار می‌شود، باعث می‌شود از اصل موضوع فاصله بگیریم. بر اساس آماری که اخیراً منتشر شد، مراجعه به فضای مجازی از نسبت حضور در منزل، در جمع دوستان، ورزش و بازی‌های گروهی کاسته است. آیا مطالعه در فضای مجازی اتفاق می‌افتد؟ خیر.
عضو شورای فرهنگ عمومی به موضوع سرانه مطالعه هم اشاره کرد و گفت: یک موضوع کلیشه‌ای که در ایام هفته کتاب تکرار می‌شود سرانه مطالعه است. این نوع سنجش سرانه مطالعه تقریباً در دنیا کنار گذاشته شده است. شاخص‌هایی که برای سنجش سرانه مطالعه به کار می‌رود برابر و یکسان نیست. مرکز آمار و مرکز پژوهش‌های صداوسیما هر کدام یک عدد اعلام می‌کنند و در همان شاخص‌هایی که اعلام می‌کنند هم اختلاف است. در این شاخص‌ها، کیفیت چگونه لحاظ می‌شود؟ همین شاخص‌ها، با و بدون احتساب کتب دینی یا درسی عنوان می‌شوند. یعنی مطالعه قرآن یا نهج‌البلاغه را خارج از دایره مطالعه می‌دانند. ما سکوت کرده‌ایم و برای ما تصمیم گرفته‌اند. قرآن کتاب زندگی‌بخش و رهایی‌بخش است که می‌توان با آن دنیا را تغییر داد، بعد آن را از دایره مطالعه خارج می‌کنیم! گاهی باید به مواردی که در جامعه زیاد تکرار می‌شود، با بررسی نگاه مجددی داشت تا با فضای درستی مواجه شویم.
وی افزود: اخیراً پیمایش «عادت‌های خواندن ایرانیان» را با همکاری دانشگاه تهران و مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا) انجام دادیم. یکی از سؤالات این بود که اگر کتابی در اماکن عمومی، همچون اتوبوس، مترو، مطب پزشک و... در دسترس شما قرار بگیرد، چند درصد احتمال دارد آن را برداشته و مطالعه کنید؟ این میانگین در دنیا ۴۰ درصد است و بر اساس پیمایش ما در ایران، ۶۰ درصد است. این آمار یک نتیجه مشخص دارد و آن اینکه مردم ما در برابر مراجعه به کتابخانه برای کتاب خواندن مقاومتشان کمتر است، اما یک اشکال آن هم این است که ساختار ذهنی‌شان منظم نیست که چه بخوانند و برای همین هر چیزی را می‌خوانند ولی نکته اول مهمتر است.
دبیرکل نهاد در پایان خاطرنشان کرد: فرزندان ما وقتی در کانون خانواده هستند کتابخوان‌تر هستند تا وقتی تحویل سیستم آموزشی داده می‌شوند. نشانه‌اش این است که کتاب‌های کودک و نوجوان جزء پرفروش‌ترین‌های بازار است و وقتی این کودک وارد فضای آموزشی می‌شود، به مرور هم کتاب‌زده و هم کتاب‌گریز می‌شود و از مطالعه غیردرسی هم فاصله می‌گیرد. اینها مشکلاتی است که وجود دارد و آموزش و پرورش برای رفع آن اقدام مؤثری نمی‌کند.
