به گزارش روابط عمومی اداره کل کتابخانه های عمومی استان تهران، نشست نقد و بررسی کتاب «کلاه رئیس جمهور» دوشنبه بیست و دوم آبان‌ماه با حضور رویا درخشان، مترجم کتاب و احمد ابومحبوب، منتقد اثر و مهدی خطیبی مجری کارشناس، اکرم نادری معاون اداره کل، کارشناسان ستادی، نویسندگان و علاقمندان به کتاب و کتابخوانی به میزبانی کتابخانه عمومی هفده شهریور برگزار شد.
خطیبی مسئول کتابخانه با بیان اینکه کتابخانه عمومی هفده شهریور کوشش می‌کند برای کتاب‌های جدید در عرصه ادبیات (تالیف و ترجمه) جلساتی با مشارکت حاضران برگزار کند، این نشست را آغاز کرد؛ در این جلسه دو عضو کتابخانه که کتاب کلاه رئیس جمهور را مطالعه کرده بودند، نظرات خود را ارائه دادند.
رویا درخشان، مترجم کتاب در پاسخ به این سوال که چرا این کتاب و نویسنده را برای ترجمه انتخاب کرده است گفت: کتاب‌هایی که انتشارات به من معرفی می‌کردند را خواندم این کتاب طور دیگری به دلم نشست چون در زمانه‌ای پر از درگیری و کشمکش زندگی می‌کنیم و این کتاب آرامش خاص و رویکرد مثبتی به زندگی داشت؛ مهمترین عنصر این کتاب این است که جدای از سیر اتفاق‌ها، در آن «تغییر» به وجود می‌آید؛ تغییر درونی در شخصیت‌های کتاب رخ می‌دهد.
این مترجم درباره ویژگی‌های متن و دشواری ترجمه توضیح داد و گفت: این داستان تلفیق واقعیت و خیال بود؛ داستان چهار شخصیت اصلی دارد، تعداد زیادی شخصیت جانبی که همه واقعی بودند. به نظر من فرایند ترجمه، جایگزینی واژه به واژه کلمات نیست؛ مترجم وظیفه دارد با زمینه و بستر فرهنگی و اجتماعی، اقلیمی و حتی سیاسی کشور مبدا داستان ارتباط برقرار کند و درباره آنها اطلاع داشته باشد؛ من قبل از ترجمه داستان، درباره هنرمندان و شخصیت‌های سیاسی کشور فرانسه تحقیق کردم.
درخشان در ادامه نامه آنتوان لورن خطاب به خوانندگان ایرانی را خواند: «نمی‌دانید تا چه اندازه از اینکه کتابم به زبان شما ترجمه شده تحت تاثیر قرار گرفتم. اینکه با شما هم‌صحبت هستم و اینکه شما بتوانید کتاب‌هایم را بخوانید برایم افتخار بزرگی است. می‌دانم که بعضی از شما قبلا کتاب «دفترچه یادداشت قرمز» را خوانده اید و امیدوارم این داستان هم به دلتان بنشیند. این کتاب را که می‌نوشتم هرگز فکر نمی‌کردم روزی به زبان‌های انگلیسی، آلمانی، ایتالیایی و در مجموع به بیش از ۱۵ زبان ترجمه شود. حالا هم که کتابم به ایران رسیده است، گمان نمی‌کردم که یک روز به خیابان‌های تهران بیایم. راست است که می‌گویند، زندگی پر از اتفاق‌های غیرمنتظره است.
فکر می‌کردم کتابم داستانی کاملا فرانسوی باشد و متوجه شدم که این کتاب بیشتر یک قصه است، قصه کلاهی که زندگی هرکس آن را می‌پوشد تغییر می‌دهد، قصه‌ها حد و مرز نشناخته و به راحتی می‌تواند از کشوری به کشور دیگر از فرهنگی به فرهنگ دیگر و از زبانی به زبان دیگر سفر کند. چرا که ماهیتی جهانی دارد. نوعی جادو که ما دوست داریم داشته باشیم و حس خوبی به ما می‌دهد. بعد از خواندن این کتاب دیگر هیچ وقت به یک کلاه، مثل قبل نگاه نخواهید کرد. امیدوارم از خواندن این کتاب لذت برده و از خلال آن بتوانید سفری به سرزمین من داشته باشید. من هم امیدوارم روزی شما را در سرزمین خودتان ملاقات کنم.»
رمان کلاه رئیس جمهور ترجمه و ویرایش خوبی دارد
احمد ابومحبوب، منتقد سخنران پایانی مراسم بود، او با بیان اینکه «رمان» برای دوران معاصر و عصر جدید است و هرگز بی ارتباط با فلسفه نیست، گفت: فلسفه امروز هر دوره را می‌توانیم در رمان پیگیری کنیم. رمان‌ها به نوعی بازتاب‌هایی از درون جامعه هستند که از طریق کانالی به نام مولف، خلق می‌شوند. پس باید در نقد و خوانش رمان دیدگاه‌های مهم را هم در نظر گرفت تا درک بیشتری از رمان داشته باشیم. رمان کلاه رییس جمهور ترجمه خوبی دارد به خصوص که ناشر ویرایش خوبی هم بر آن انجام داده است.
وی با بررسی این کتاب از دو دیدگاه فلسفی و روانشناسی، اظهار داشت: این کتاب را از دو دیدگاه و لایه می‌توان نگاه کرد. البته که از دیدگاه های مختلف هم می توان ولی من به دو دیدگاه اشاره می‌کنم. یکی دیدگاه روان شناسی شخصیت و تحلیل شخصیت‌هایی که ارزش هایی وابسته به چیزی بیرون از خودشان دارند، این لایه ساده‌تر قضیه است.
ابومحبوب در بررسی مبحث فلسفی داستان توضیح داد: کارل مارکس قدرت را در مالکیت ابزار تولید می‌داند. برتراند راسل نگاه دیگری به قدرت دارد، او قدرت را سلطه فرد یا قوم بر فرد یا قوم دیگر می‌داند، این دیدگاه از قدیم وجود داشت. نگاه میشل فوکو در مفهوم قدرت بازنگری مهم ایجاد می‌کند که تاثیر بر دگرگونی نگرش قدرت دارد. قدرت دارای دو جنبه مثبت (سازنده) و منفی (بازدارنده) است. اگر خوب نگاه کنیم قدرت با این تعریف‌ها بر اساس صاحب قدرت تعریف شده است و عملا به خود قدرت پرداخته نشده است.
قدرت فقط در روابط معنی پیدا می‌کند
به گفته ابومحبوب میشل فوکو، معتقد است که قدرت را در فرد یا طبقه خاص نباید دید، او با بیان این جمله ادامه داد: این دگرگونی در نگاه فلسفی به قدرت است. قدرت مجموعه ساز و کارها و عوامل غیرشخصی است، که به نوعی ساز و کار و ارگانیسمی را ایجاد می‌کنند که به آن قدرت می گوییم. قدرت فقط در روابط معنی پیدا می‌کند، در رابطه معنا پیدا کردن یعنی اینگه اگر ارتباط نباشد مفهومی از قدرت وجود ندارد در اینجا منظور از ارتباط مفهومی جمعی است. قدرت در میان جامعه عمل می‌کند یعنی روابطی که انسان‌ها با هم دارند قدرت را تعریف می‌کند.
وی افزود: در فرهنگ‌های کهن قدرت در معرض دید بود، نه مردم. عکس عصر جدید که فرمانروایان یا عاملان قدرت پنهان اند و این مردم اند که رویت پذیراند. رویت‌پذیری مردم یعنی هماره تحت نظارت بود. از آغاز تا پایان داستان، تمام کسانی که کلاه دست شان رسیده تحت نظر هستند و کنترل می‌شوند آن هم توسط فرانسوا میترانی که جزو بهترین رئیس جمهورهای فرانسه بود، یعنی ساز و کار قدرت چه بخواهید چه نه، عمل می‌کند. در این داستان هیچ خشونتی وجود ندارد، کلاه در این داستان نشانه قدرت است. کلاه دست هرکس باشد، بر هر کسی تاثیر بگذارد، کاملا تحت نظارت است. در تمام روابط اجتماعی قدرت می‌تواند وجود داشته باشد.
ابومحبوب با اشاره به شخصیت‌های داستان کلاه رئیس جمهور گفت: در این داستان آدم‌هایی را داریم که به گونه‌ای از خود تهی شده اند. انسان‌هایی که در گستره قدرت اسیر اند چون قدرت امری مربوط به روابط اجتماعی است. قدرتمندی که کنترل می‌کند هم پشت پرده پنهان است، بنا براین داستان، داستان کنترل و نظارت است با تحلیل فلسفی که از قدرت می‌توان ارائه داد.
او در پایان جلسه ساختار کتاب را دایره‌ای بیان کرد و توضیح داد: رمان دارای ساخت دایره ای است یعنی پایان داستان با آغازش مرتبط است. حادثه به شکل خاطره‌ای بیان می‌شود. بنیاد داستان بر تعلیق است و اینکه آیا کلاه می‌تواند مفهوم ذهن را برساند یا نه. به هر حال رمان موفقی است و نویسنده تازه کار نیست.
در پایان این مراسم با حضور اکرم نادری معاون اداره کل و مهدی خطیبی مسئول کتابخانه از نویسنده و منتقد اثر تقدیر به عمل آمد.
