به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، آیین رونمایی از سند جامع اخلاق حرفه‌ای کتابخانه‌های عمومی، دوشنبه ۲۱ آبان ماه، با حضور محسن جوادی، معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، علیرضا مختارپور، دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، احد فرامرز قراملکی، استاد دانشکده الهیات دانشگاه تهران، زینب برخورداری، استادیار گروه فلسفه دانشگاه تهران و مجری طرح «سند اخلاق حرفه‌ای کتابخانه‌های عمومی» و جمعی از مدیران کل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور برگزار شد.

بررسی انگاره‌های اخلاقی حاکم بر نهاد

در ابتدای این نشست زینب برخورداری، مجری طرح «سند اخلاق حرفه‌ای کتابخانه‌های عمومی»، با ابراز خرسندی از ورود نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور به بحث تدوین سند جامع اخلاق حرفه‌ای، گفت: پس از جلسات متعددی که با معاونان و مدیران نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور داشتیم، قراردادی میان نهاد و دانشگاه تهران تنظیم شد که تدوین سند جامع اخلاق حرفه‌ای کتابخانه‌های عمومی یکی از ثمرات این تعامل بوده است.

وی با اشاره به مراحل تدوین این سند توضیح داد: اولین گام از تدوین سند جامع اخلاق حرفه‌ای کتابخانه‌های عمومی، بحث «ارزیابی اخلاقی وضعیت موجود نهاد» بود که به ده روش مختلف از جمله مشاهدات مستقیم و غیر مستقیم، تهیه‌ اطلاعات مختلف از چگونگی وضعیت اخلاق حرفه‌ای در نهاد صورت گرفت و گزارش آن به کارفرما ارائه شد. این ارزیابی انگاره‌های اخلاقی در کتابخانه‌ها و انگاره‌های موجود میان کتابداران، مدیران و سطوح مختلف نهاد را برای ما مشخص کرد.

آموزش «یاران اخلاق» برای حل چالش‌های اخلاقی داخلی در آینده

این دانشیار گروه فلسفه دانشگاه تهران به برگزاری ۱۵ کارگاه آموزشی  در حوزه اخلاق با هماهنگی معاونت برنامه‌ریزی، پژوهش و فناوری اطلاعات نهاد اشاره کرد و گفت: این کارگاه‌ها که برای منتخبی از کتابداران سراسر کشور برگزار شد نه تنها یک کارگاه آموزشی، بلکه فرصتی برای جمع‌آوری نقطه نظرات کتابداران جهت تهیه پیش نویس سند اخلاق حرفه‌ای در کتابخانه‌ها بود. همچنین در ادامه تعدادی از کتابداران و فعالان فرهنگی منتخب نهاد را در کارگاهی اختصاصی با عنوان «یاران اخلاق» تحت آموزش‌های ۴۰ ساعته قرار دادیم  تا پس از تدوین سند اخلاق حرفه‌ای، افرادی از داخل نهاد بتوانند به صورت مستقل مشکلات و تعارضات اخلاقی داخلی نهاد را برطرف کنند.

برخورداری «ترسیم وضعیت مطلوب و قابل تحقق در نهاد» را گام بعدی در تدوین سند جامع اخلاق حرفه‌ای کتابخانه‌های عمومی عنوان کرد و گفت: با استفاده از اطلاعات به دست آمده در گام بعدی به ترسیم وضعیت مطلوب و قابل تحقق در نهاد پرداختیم که در دو بخش از گزارش ارائه شده، نحوه رسیدن به این مرحله و پیشنهادهایی برای رفع موانع اخلاقی شدن ارائه شده است. در این فرایند بعد از تنظیم سند برنامه‌هایی برای «آموزش منابع انسانی نهاد»، «بازمهندسی اخلاقی نهاد» را به اجرا درآوردیم که در این مسیر از کمک «یاران اخلاق نهاد» بسیار بهره بردیم. در نهایت مرحله حسابرسی اخلاقی نهاد است که بخش تعیین کننده در طرح است.

تحقق امکان ارزیابی اخلاقی در نهاد به وسیله سند

مجری طرح «سند اخلاق حرفه‌ای کتابخانه‌های عمومی»، مبنای این فرآیندها را باز انگاری انگاره‌های حاکم بر نهاد در سطوح مختلف عنوان کرد و گفت: این مبنا به بازانگاری، شناخت و نگرش اخلاقی، خود انگیختگی و مهارت رفتار اخلاقی و در نهایت حمایت‌های حقوقی از اخلاق در نهاد منجر خواهد شد. این موارد در گزارش‌های ارائه شده با عنوان برنامه‌ها و پیشنهادهای آموزشی لحاظ شده که در کارگاه‌های مورد اشاره تمرین و آموزش داده شدند که می‌توان آن را به تمام کتابداران و کتابخانه‌های سراسر کشور تعمیم داد.

وی افزود: به طور کلی نقشه راه ترسیم اخلاق حرفه‌ای در سه قسمت «منابع انسانی»، «فرآیندها» و «اخلاق سازمانی» در پروژه ما انجام شد که تمام این موارد، مورد بررسی و آموزش قرار گرفت و پیشنهادهایی در این زمینه ارائه شد که طی ۲۰ بند در ۲ مجلد تهیه و به همراه سند جامع اخلاق حرفه‌ای کتابخانه‌های عمومی به کارفرما ارائه شد. بر این اساس نهاد می‌تواند سالانه به صورت خودکار و خودجوش بررسی کند که با آرمان‌های اخلاقی ترسیم شده چقدر فاصله دارد و آیا پیشرفتی در این زمینه حاصل شده یا خیر؛ به عبارت دیگر این سند امکان ارزیابی اخلاقی را برای نهاد فرآهم می‌کند.

اخلاق حرفه ای در کتابخانه های عمومی باید مبانی اسلامی داشته باشد

در ادامه این نشست احد فرامرز قراملکی، استاد دانشکده الهیات دانشگاه تهران، طی سخنانی گفت: برای من جای بسیار خوشبختی است که در این پروژه در خدمت نهاد مقدس کتابخانه‌های عمومی کشور باشم و از حسن انتخاب مدیر این پروژه نیز قدردانی می‌کنم؛ چراکه سرکار خانم دکتر برخورداری تجربیات ارزنده‌ای از اجرای این پروژه را در چند سازمان بزرگ از جمله دانشگاه الزهرا داشته‌اند و با دانش  و تجربه پا به این عرصه گذاشتند.

وی با اشاره به استراتژی‌های بکار گرفته شده در تدوین سند اخلاق حرفه‌ای کتابخانه‌های عمومی گفت: در وهله اول اخلاق حرفه‌ای در کشور ما و در کتابخانه‌های عمومی، باید مبانی اسلامی داشته باشد؛ همچنین باید بر اساس مطالعات تطبیقی با استانداردهای جهانی نه تنها همگام، بلکه جلوتر باشد؛ و منابع انسانی نهاد باید بیشترین مشارکت را در تدوین این سند داشته باشد، چراکه اخلاق عنصری نیست که از بالا به پایین ابلاغ شود.

تنور اخلاق را در نهاد گرم نگه داریم

استاد دانشکده الهیات دانشگاه تهران ادامه داد: روش اجرای این طرح و تدوین سند باید تلفیق‌گرایانه باشد؛ تلفیقی از مطالعه ژرف‌نگر، بررسی و مشاهده‌ای،  نظرسنجی، پژوهش فرافکنانه و روش‌های دیگر؛ با همین روش‌ تلفیقی توانستیم وضعیت اخلاقی نهاد را به روشی کاملا علمی بررسی کنیم تا از وضعیت موجود به وضعیت مطلوب حرکت کنیم. همچنین در روند بررسی‌ها متوجه شدیم که خوشبختانه در نهاد بیانیه‌ای با عنوان «منشور اخلاقی» وجود دارد که آن را مانند سایر بیانیه‌ها و اسناد جهانی نقد و نقاط ضعف و قوت آن را نیزبررسی کردیم تا بتوانیم این سند جامع را تدوین کنیم.

قراملکی در ادامه با ارائه پیشنهادهایی تصریح کرد: به گفته بسیاری از کتابداران خوشبختانه امروز تنور اخلاق در نهاد گرم شده و نباید بگذاریم این تنور سرد شود؛ بر این اساس پیشنهاد من برای گرم نگه داشتن این تنور این است که اولا این پروژه توسط مدیران ارشد نهاد تحلیل و نقد شود و در ادامه این سند اخلاقی برای همه منابع انسانی در سطوح مختلف تدریس شود.

اهتمام نهاد در انسجام طرح های بنیادین و کاربردی

ادامه این مراسم با سخنان علیرضا مختارپور، دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور همراه بود که وی با ابراز خرسندی از رونمایی سند اخلاق حرفه‌ای کتابخانه‌های عمومی، عنوان کرد: بسیار خوشحال هستم که در آستانه هفته کتاب جمهوری اسلامی، یک گام مهم و مثبت دیگری در نهاد کتابخانه‌های عمومی با مشارکت استادان متخصص و دغدغه‌مند دانشگاه تهران جناب آقای دکتر قراملکی و همچنین سرکار خانم دکتر برخورداری برداشته شد.

وی افزود: خوشبختانه در چند سال اخیر اقدامی مهم با همکاری هیأت امنای نهاد صورت گرفت تا صرف نظر از کارهای روزمره و امور جاری نهاد، یک برنامه‌ریزی مناسب برای تدوین اسناد بالادستی و طرح‌های پژوهشی صورت گیرد که از آن جمله می‌توان به طرح‌هایی چون سندهای هفتگانه استاندارد کتابخانه‌های عمومی که به تازگی اولین بخش از این سند رونمایی شد، طرح آمایش سرزمینی کتابخانه‌های عمومی، طرح استقرار نظام جامع آماری نهاد، طرح تدوین خدمات کتابخانه‌های عمومی، طرح مطالعات کاربران کتابخانه‌های عمومی، طرح برنامه‌ریزی عملیاتی نهاد و همچنین طرح سند جامع اخلاق حرفه‌ای کتابخانه‌های عمومی اشاره کرد که امروز از آن رونمایی می‌شود.

دبیرکل نهاد با تقدیر از اقدامات صورت گرفته در معاونت برنامه‌ریزی، پژوهش و فناوری اطلاعات نهاد، کفت: از معاونت برنامه ریزی و سایر همکارانی که در این چند سال باب پژوهش‌های مهم و کاربردی در نهاد را باز کردند، تشکر می‌کنم؛ چرا که این عزیزان موفق شدند با یک برنامه‌ریزی دقیق سهم یک درصدی از بودجه نهاد را که باید به پژوهش اختصاص یابد محقق کنند و در این مسیر اصرار داشته باشند.

وی در ادامه با تقدیر از جامعه دانشگاهی در تدوین و اجرایی شدن طرح‌های پژوهشی در نهاد گفت: خوشبختانه طی دو دوره اخیر نهاد، استادان متخصص در هیأت امنا حضور دارند که این موضوع زمینه‌ای برای هم‌افزایی بیشتر با جامعه دانشگاهیان شد. بر این اساس از جناب آقای دکتر قراملکی و خانم دکتر برخورداری در این پروژه و همچنین خانم‌ دکتر پری‌رخ، خانم دکتر فهیم‌نیا و آقای دکتر فتاحی و بسیاری از استادان دیگری که از دانشگاه‌ها مختلف در سایر طرح‌ها مشارکت داشته و دارند نیز بسیار تشکر می‌کنم؛ چرا که این عزیزان بنیه علمی، پژوهشی و تحقیقاتی نهاد را برای تهیه اسناد جامع و بالادستی پشتیبانی می‌کنند و امیدواریم نهاد با این پشتوانه قوی به راه خود ادامه دهد.

اهتمام نهاد در آموزش سند اخلاق حرفه‌ای در تمام سطوح

دبیرکل نهاد با اشاره به اهمیت حاکم شدن اخلاق حرفه‌ای در نهاد گفت: تأکیدات هیأت امنای نهاد به خصوص جناب آقای صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و اهتمام نهاد در تبدیل شدن کتابخانه‌ها عمومی به یک مرکز فرهنگی چند منظوره و همچنین نقش‌آفرینی نهاد در پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی با اجرای برنامه‌های فرهنگی و اجتماعی در هفت شهر دارای اولویت، ضرورت تدوین سندهایی مانند سند جامع اخلاق حرفه‌ای کتابخانه‌های عمومی را بیش از پیش نمایان می‌شود.

علیرضا مختارپور تصریح کرد: بر این اساس بر خود و همکارانم واجب می‌دانم که با آموزش سند اخلاق حرفه‌ای در تمام رده‌های نهاد و تکرار و تلقین مکرر آن، در تحقق پیشنهادهای ارائه شده در این سند و تکمیل این راه و بکوشیم تا بتوانیم در شرایط موجود در جهت ارتقاء کفیت خدمات فرهنگی و اجتماعی بر اساس ارزش‌های دینی، ملی، انقلابی و اسلامی، به توفیق برسیم.

اخلاق، رکن اصلی ارتباط با اعضای کتابخانه ها

در ادامه این نشست محسن جوادی، معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی طی سخنانی گفت: با آشنایی و ارتباطی که با نهاد داشتم این نکته خودنمایی می‌کند که تصمیمات در نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور کاملا بر مبنای پژوهش‌های علمی صورت می‌گیرد و این بسیار جای خوشبختی دارد. همچنین از اینکه این پروژه با هدایت دکتر قراملکی تدوین شده بسیار خوشحالم؛ چراکه نام ایشان با حوزه اخلاق حرفه‌ای به ویژه اخلاق حرفه‌ای سازمانی پیوندی دیرینه دارد و ایشان تجربیات فراوانی در این عرصه دارند.

وی با بیان اینکه «کتابخانه‌های عمومی به خصوص در شهرها و روستاها به عنوان یک پناهگاه امن برای خانواده‌ها مطرح هستند» عنوان کرد: این موضوع ایجاب می‌کند که کتابداران با اصولی مشخص به جذب مخاطب بپردازند. این جذب مخاطب نیازمند شکل‌گیری رابطه‌ای هوشمندانه میان کتابدار و مراجعه کننده است که می‌تواند یک فرد را تا پایان عمر با کتاب انس دهد و یا برعکس. بر این اساس می‌توان رکن اصلی این ارتباط را «اخلاق» دانست و از این جهت تدوین سند جامع اخلاقی کتابخانه‌های عمومی گامی مثبت در جذب مردم به کتابخانه‌ها خواهد بود.

لزوم توجه به اخلاق فردی در تدوین سند اخلاق حرفه‌ای

معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، افزود: بسیار خوب است که در تدوین سند اخلاقی آنگونه که در برخی کشورها بر «کارکردهای اخلاقی» تمرکز می‌شود، بر اساس ارزش‌های دینی و مذهبی ما بر «اخلاق فردی» نیز تأکید شود تا از این طریق با تربیت افراد اخلاقمدار به ماندگاری آنها در مدار اخلاق کمک کنیم. ضمن اینکه حاکم شدن اخلاق در کتابخانه‌های عمومی در عصر تکنولوژی می‌تواند به پیشی گرفتن کتاب و کتابخانه از رقبایی چون فضای مجازی منجر شود.

در ادامه این مراسم ضمن رونمایی از «سند جامع اخلاق حرفه‌ای کتابخانه‌های عمومی» نسخه هایی از آن به کتابداران برگزیده دوره های آموزشی این طرح، زینب‌السادات سیدی از استان مرکزی، منیژه احمدی از استان اصفهان، زهرا رضایی، مینا فرنقی و کورش اسدی از استان تهران تقدیم شدند.