به گزارش پایگاه اطلاع رسانی نهاد کتابخانه های عمومی کشور، در روزهای آغازین سال بعد از مرور مهم ترین اقدامات نهاد برای ارتقای سطح فرهنگ با ابزار کتاب و کتابخانه، بجا است قدردان زحمات کتابدارانمان، سکانداران فرهنگی کتابخانه های عمومی باشیم. کتابدارانی که در هیچ شرایطی، کتابداری را تعطیل نکردند و همواره سعی می کنند، بذر کتابخوانی را در جان کودکان و نوجوانان این سرزمین بکارند و با اجرای برنامه های شیرین و خاطره انگیز، این نهال نوپا را آبیاری کنند.
طی دو سالی که گذشت با وجود محدودیت های ناشی از شیوع ویروس کرونا، کتابداران، با فعالیت در بستر فضای مجازی، محیط کاریِ جدیدی تجربه کردند و با اجرای برنامه های متنوع، خاطرات شیرینی از روزهای شیوع کرونا در حافظه خود، کتابخانه و اعضای آن ثبت کردند. در این گزارش، به مرور تجربه کتابداری مجازی از نگاه کتابداران کتابخانه های عمومی کشور می پردازیم.
فضای مجازی، عاملی تسهیلگر و میانجی برای خدمات دهی کتابخانه های عمومی است
محسن نجفی خواه، مسئول کتابخانه عمومی فرهنگیان همدان، با اشاره به تجربه ارائه خدمات کتابخانه ای در فضای مجازی، اظهار داشت: ماهیت و جنس کتاب، ارتباطی حضوری و حقیقی می طلبد؛ با این حال فضای مجازی عاملی تسهیلگر و میانجی برای خدمات دهی کتابخانه های عمومی محسوب می شود و لازم است کتابداران در این فضا هوشیارانه عمل کرده و برای جذب و حفظ اعضا، به بهترین نحو عمل کنند. شیوع بیماری کرونا و تعطیلی کتابخانه ها، به ضرورت حضور و خدمت رسانی کتابخانه ها در فضای مجازی، شتابی دوچندان داد و کتابخانه ها برای همراهی در مهار کرونا، آگاهانه فعالیت های جمعی را تعطیل کردند و احساس مسئولیت به ایفای نقش در این شرایط، آنان را به سمت فضای مجازی سوق داد. حفظ ارتباط با اعضای کتابخانه و جلب رضایت آن ها، نشانه موفقیت نسبی کتابخانه ها در فضای کاری جدید بوده است.
وی با اشاره به فعالیت های شاخص کتابخانه عمومی فرهنگیان در زمان شیوع کرونا، گفت: در کتابخانه فرهنگیان ما از فرصت تعطیلی کتابخانه در مقاطع زمانی مختلف و محدودیت حضور اعضا، استفاده و به بازسازی بخش کودک و ایجاد بخش مطالعه ویژه کودکان، اقدام کردیم. همچنین طرحی با عنوان «رنگین کمان» اجرا و طی آن نشانه ها و یادداشت هایی رنگی برای مخزن طراحی کردیم تا مخاطبمان ضمن آگاهی از موضوعات کتاب ها، با فضایی دلنشین و جذاب رو به رو شود. علاوه بر این، با توجه به ظرفیت ایجاد شده برای استفاده رایگان از پایگاه اطلاعاتی نورمگز به راه اندازی خدمت کتابدار مرجع مجازی برای دسترسی رایگان محققان سراسر کشور به مقالات این پایگاه اقدام کردیم. امید داریم که با تأمین منابع مالی در آینده بخش گالری دستاوردهای هنری و بخش ویژه نمایشگاه کتاب را بسازیم تا این کتابخانه را در کشور به عنوان مجموعه ای کم نظیر معرفی کنیم.
کتابخانه های عمومی در ایام کرونا به مراکزی اثرگذار تبدیل شده اند
ملیحه حاتمی زرگران، کتابدار کتابخانه نبی اکرم شهرستان هرسین استان کرمانشاه، با اشاره به تجربه ارائه خدمات کتابخانه ای در فضای مجازی، اظهار داشت: فضای مجازی مطمئنا رکود کتابخانه ها را به دنبال داشت؛ چراکه در این مدت کتابی امانت ندادیم و چند ماه کتابخانه به طور کامل تعطیل بود. اما روی آوردن به فضای مجازی برای ارائه خدمات فرهنگی کتابخانه ها، نقاط قوتی نیز داشت. پیش از این بسیاری از افراد در خصوص ورود کتابخانه به حوزه ارائه خدمات فرهنگی، مقاومت نشان می دادند؛ اما واقعیت این است که اگر طی این مدت، کتابداران برای ارائه خدمات فرهنگی در فضای مجازی پیش قدم نمی شدند، شاید کتابخانه عمومی عملا حذف می شد؛ در حالی که امروز و در شرایط کنونی کشور، نهاد کتابخانه های عمومی و کتابخانه ها، به واسطه خدماتی که ارائه داده اند، از مراکز اثرگذار محسوب می شوند. فعالیت کتابخانه ها در فضای مجازی، جریانی فرهنگی ایجاد کرد که طی آن رقابتی سالم بین کتابخانه ها و کتابخوانان شکل گرفت و این امر بسیار ارزشمند است. فعالیت های کتابخانه نبی اکرم در شهرستان هرسین و پیام های تشکر مردم و مسئولان، گواهی بر این مدعا است.
حاتمی با اشاره به فعالیت های انجام شده در فضای مجازی، اظهار داشت: یکی از برجسته ترین مزایای فعالیت در فضای مجازی، امکان به اشتراک گذاری تجارب همکاران از سراسر کشور بود. من به عنوان رابط فرهنگی شهرستان، برای برقراری ارتباط و هم اندیشی با سایر رابطان فرهنگی و کتابداران از سراسر کشور تلاش کردم و به این ترتیب برنامه هایی از جمله نشست کتابخوان تخصصی محمد رسول الله(ص) به مناسبت میلاد پیامبر اسلام با حضور رابطان فرهنگی از ۷ استان؛ نشست خاطره گویی مصطفی رستم پور، رزمنده و اولین فرمانده بسیج شهرستان هرسین به مناسبت هفته دفاع مقدس؛ نشست خاطره گویی آزاده سرافراز، سرهنگ علی ابدالی؛ نشست خاطره‌گویی کتابداران کشور به مناسبت هفته کتاب با حضور کتابدارانی از ۶ استان و ۶ نشست مطالعاتی مناسبتی، برگزار شد.
کتابخوانان مجازی، مروج خدمات کتابخانه شده‌اند
مطهره پیمان خواه، کتابدار بخش کودک کتابخانه مرکزی سمنان با اشاره به تجربه ارائه خدمات کتابخانه ای در فضای مجازی، اظهار داشت: قبل از تعطیلی کتابخانه ها گروه های مجازی تنها برای اطلاع رسانی برنامه های کتابخانه بود. اما از اسفندماه ۱۳۹۸، تمام فعالیت ها مجازی شد. ابتدا سخت بود اما همه تلاشمان را کردیم. کلاس ها و کارگاه هایی را که روزانه برگزار می کردیم و طی آن مفاهیم و مهارت ها لا به لای قصه ها و همراه ساخت کاردستی به بچه ها منتقل می شد، مجازی شد. در این فضا، یک بار ما قصه می گوییم و ساخت کاردستی متناسب با آن را آموزش می دهیم و بعد از بچه ها می خواهیم قصه را از زبان خود تعریف کنند و کاردستی متناسب با آن را بسازند؛ بعد نظرسنجی های هفتگی می گذاریم و طی آن کودکان و والدین آن ها، برترین قصه گوها و بهترین کاردستی ها را انتخاب می کنند. اوریگامی و برش های کاردستی، جایزه بهترین های این برنامه است و به دنبال آن بچه ها باید برای اوریگامی های خود قصه بسازند. این برنامه کودکان را تشویق می کند که همیشه بهترین خود را ارائه دهند. ارائه خدمات کتابخانه ای در فضای مجازی بر تعداد مخاطبان ما افزوده است و امروز افرادی به جمع کتابخوانان مجازی پیوسته اند که ما پیش از این آن ها را ندیده ایم اما خوشبختانه این ارتباط به قدری قوی و اثرگذار بوده که حالا دیگر، خود مروج خدمات کتابخانه شده اند.
فضای مجازی فرصتی است برای تحقق شعار «کتابداری تعطیل نیست»
سمیه رجبی، کتابدار بخش کودک کتابخانه عمومی ۲۲ بهمن شاهرود استان سمنان، در خصوص ارائه خدمات کتابخانه ای در فضای مجازی، گفت: به اعتقاد من فضای مجازی فرصتی در اختیار کتابداران قرار داده تا پیوندی مستمر با اعضا داشته باشیم، فعالیت ها را در هر شرایطی ادامه دهیم و به شعار «کتابداری تعطیل نیست» جامه عمل بپوشانیم. برای من که به مدت ۱۰ سال کار کتابداری را در فضای واقعی و محیط کتابخانه انجام داده ام، هنوز تجربه حضور فیزیکی در کتابخانه و ارتباط با اعضا هیجان انگیزتر از حضور مجازی است؛ با این حال طی ماه های گذشته خدمات مجازی کتابخانه ما پیشرفت خوبی داشته و مخاطبانمان نیز خود را با شرایط جدید وفق داده اند و این نوید آینده ای بهتر و موفق تر در این حوزه را می دهد.
فضای مجازی تعامل و همراهی کتابداران با اعضا را افزایش داد
احمد ربیعی، کتابدار کتابخانه عمومی شهدای اروند شهرستان آبادان در خصوص ارائه خدمات کتابخانه ای در فضای مجازی، گفت: ما هم‌مسیر با سایر کتابداران کشور با هدایت نهاد کتابخانه‌های عمومی با همه‌گیری ویروس کرونا، فعالیت‌هایمان را در فضای مجازی پیگیری کردیم. پیش از هر چیز با استفاده از کمک‌های معلمان منطفه اروندکنار موفق شدیم به شمار قابل‌توجهی از دانش‌آموزان دسترسی پیدا کنیم و با حضور و همراهی آن ها برنامه‌های فرهنگی‌مان را در بستر فضای مجازی اجرا کنیم.
وی اضافه کرد: فعالیت و حضور در فضای مجازی نه‌تنها از لحاظ کمی باعث همراهی شمار قابل‌توجهی از کودکان و نوجوانان با کتابخانه شده بلکه تعامل ما با اعضا را نیز به وضوح افزایش داده است. بسیاری از بچه‌ها از ما برای کتاب‌خواندن پیشنهاد و راهنمایی می‌خواهند و والدین آن ها نیز برای انتخاب بهترین و مفیدترین عناوین مطالعاتی برای خودشان و فرزندان‌شان از ما مشورت می‌گیرند. معتقدم می‌بایست بسیار قبل‌تر از این ها پای به فضای مجازی می‌گذاشتیم و برنامه‌های فرهنگی‌مان را در این بستر اجرا می‌کردیم. حالا که کرونا ما را ناگزیر به این حضور کرده باید همه‌جانبه و با تمام قوا عرصه را در اختیار بگیریم.
به کمک فضای مجازی کتاب را مهمان زندگی کودکان و نوجوانان کردیم
الهام امیری، کتابدار کتابخانه عمومی شهید باهنر روستای کندوله شهرستان صحنه استان کرمانشاه در خصوص ارائه خدمات کتابخانه ای در فضای مجازی، گفت: تعطیلی مطلق کتابخانه یعنی توقف روند شکوفایی استعدادهای نسل جوان فعال در کتابخانه‌ها و وقفه در شکل‌گیری اندیشه و تفکر. اما کتابداران با این باور که اعضای کتابخانه سرمایه‌های این مراکز فرهنگی هستند، اجازه ندادند کرونا فاصله‌ای میان علاقه‌مندان کتاب و کتابخانه‌ها ایجاد کند. فعالیت های متنوع کتابداران، تلاشی همه‌جانبه برای زنده نگه داشتن کتابخانه‌ها و به تبع آن حضور کتاب در زندگی گروه‌های مختلف سنی خصوصاً کودکان و نوجوانان بود.
دستاورد باشکوه کتابخانه‌های عمومی کشور در دوران کرونا
مرضیه خوشبخت، کتابدار کتابخانه مرکزی همدان در خصوص ارائه خدمات کتابخانه ای در فضای مجازی، گفت: وجود بستر پر کاربردِ فضای مجازی باعث شد تا پل ارتباطی‌مان با اعضای کتابخانه را از دست ندهیم و با کمک یکدیگر کتابخانه و کتابخوانی را در روزهای دشوارِ کرونا زنده نگه داریم. انتشار آثار و فعالیت‌های اعضای در فضای مجازی نیز باعث افزایش انگیزه و اعتماد به نفس بچه‌ها می‌شد و این بی‌تردید یک دستاورد باشکوه برای کتابخانه‌های عمومی در دوران کرونا بود. شعار «کتابخانه هرگز تعطیل نیست» در واقع مبنای حرکتی ما کتابداران در ماه‌های گذشته و پیش‌رو بوده و خواهد بود. ما با کمک و همراهی یکدیگر نگذاشتیم کتابخانه بمیرد و از این پس نیز اجازه نخواهیم داد، در هیچ شرایط سخت دیگری این اتفاق بیافتد. نمی‌گذاریم کتاب در قفسه کتابخانه‌ها متروک بماند و چراغ فرهنگِ کتاب و کتابخوانی کم‌سو شود.
فضای مجازی برای کتابداران دریچه‌ای برای آغاز یک مسیر طولانی است
مریم بیگی، کتابدار کتابخانه عمومی ابوریحان بیرونی شهر لومار در شهرستان سیروان استان ایلام در خصوص ارائه خدمات کتابخانه ای در فضای مجازی، گفت: کتابخانه ابوریحان بیرونی به نسبت سایر کتابخانه‌ها با محدودیت و تعطیلی کمتری مواجه بود و هرچند برخی از اعضا با رعایت احتیاط‌های مورد نیاز، گاهی به کتابخانه سر می‌زدند اما در فضای مجای تلاش کردیم تا برای آن دسته از علاقه‌مندانی که به دلیل دوری راه و شرایط پیش آمده از حضور در کتابخانه محروم شده‌اند، بستری قابل اتکا فراهم کنیم. در واقع کار در فضای مجازی دریچه‌ای برای آغاز یک مسیر طولانی است و تلاش خواهیم کرد این فضا توسعه بیشتری پیدا کند.
وی با تأکید بر لزوم ارتقای مهارت توسط کتابداران یادآور شد: یادگیری مداوم کتابداران در هر سطحی که هستند و استفاده از تجربیات و مهارت‌های متخصصان رشته‌های مختلف، بی‌شک می‌تواند باعث ارتقای کاری هر کتابداری شود.
کرونا کتابداران را در مسیر کتابداری حرفه‌ای قرار داد
ریحانه صادقی یکتا، کتابدار کتابخانه عمومی یادگار امام(ره) قم، در خصوص ارائه خدمات کتابخانه ای در فضای مجازی، گفت: از همان روزهای ابتداییِ تعطیلات و پیش از آنکه هرگونه بخشنامه یا برنامه‌ای برای ادامه فعالیت‌ها به دست‌مان برسد، کلید ارتباط با اعضای کتابخانه را زدیم و با تشکیل گروهی در فضای مجازی، حوزه خدمت‌رسانی‌مان را از کتابخانه به این فضا انتقال دادیم. کتابدار بودن در فضای مجازی از یک سو به دلیل نداشتن تجربه مستمر و مدون دشواری‌های فراوان داشت و از سوی دیگر نیز شیرین و در عین‌حال جالب بود. چه بسیار کودکان و نوجوانانی که در ابتدا همراهی چندانی با ما نداشتند اما با گذشت زمان کم‌کم حضورشان پررنگ شد. تجربه کتابداری در فضای مجازی به ما نشان داد باید حرفه‌ای‌تر شویم. باید از خلاقیت‌های فردی‌مان بیشتر بهره بگیریم و در کنار ارتقای سواد رسانه‌ای، اطلاعات جنبی‌مان در حوزه‌های مختلف از جمله فضای مجازی را نیز افزایش دهیم.
فضای مجازی به ماندگاری فعالیت های کتابخانه ای کمک کرد
مرضیه ادیب منش، مسئول کتابخانه نبوت شهر سرمست گیلانغرب استان کرمانشاه در خصوص ارائه خدمات کتابخانه ای در فضای مجازی، گفت: کار در فضای مجازی از طریق تشکیل گروه هایی در پیام رسان ها آغاز شد. اطلاع رسانی اخبار و برنامه های کتابخانه در کانال های معتبر شهرستان و هم اندیشی با کتابداران استان برای طراحی فعالیت های خلاقانه و پیشبرد امور، در گام بعد انجام شد. فضای مجازی عملا دامنه کار کتابداری را گسترده تر کرد. حالا مخاطبان ما تنها به اعضای کتابخانه محدود نمی شوند و دعوت به مطالعه در گستره ای وسیع تر انجام می شود، چراکه خدمات ما به دورترین نقاط، که به کتابخانه و کتاب دسترسی ندارند، نیز می رسد. در واقع فضای مجازی ضمن اینکه در بیشتر دیده شدن خدمات کتابخانه اثرگذار بود، دسترسی به خدمات کتابخانه ای را نیز تسهیل کرد. این روزها فضای مجازی به ماندگاری فعالیت های کتابخانه ای کمک کرده و علاقمندان در هر ساعتی از شبانه روز می توانند برنامه دلخواه خود را در این فضا دنبال کنند. از سوی دیگر، دیده شدن در فضای مجازی رقابتی مثبت و سازنده در حوزه کتابخوانی بین کودکان و نوجوانان ایجاد کرده که بسیار ارزشمند است.
فضای مجازی باعث دیده شدن بهتر فعالیت‌ها در کتابخانه‌های روستایی شد
رقیه علیمردانی، کتابدار کتابخانه عمومی بصیرت روستای صفی‌آباد شهرستان رامیان استان گلستان در خصوص ارائه خدمات کتابخانه ای در فضای مجازی، گفت: شاید امکانات‌مان محدود بود و بسیاری از بخش‌ها را نداشتیم اما فضای مجازی بسیاری از کمبودها را جبران کرد و حتی باعث دیده شدن ما شد. گاهی فکر می‌کنم که شاید فضای مجازی همان گمشده ما و بهترین ابزار برای ما در کتابخانه‌های روستایی باشد.
فعالیت فرهنگی اعضا و کتابداران در فضای مجازی نماد رشد اجتماعی و غرور مدنی است
کویستان درویشی، کتابدار کتابخانه عمومی ملت تکاب استان آذربایجان غربی، در خصوص ارائه خدمات کتابخانه ای در فضای مجازی، گفت: با شیوع کرونا ما با شیوه جدیدی از انجام حرفه کتابداری رو به رو شدیم که ابتدا انطباق با این شیوه، انجام کار و تولید محتوا بر اساس آن سخت بود؛ چراکه سررشته ای از این کار نداشتیم. حالا شرایط بهتر شده هر چند به اعتقاد من هیچ چیز جایگزین حضور فیزیکی کتابدار در فضای کتابخانه و بین مردم نخواهد بود. فعالیت در فضای مجازی ابتدا از طریق تماس با اعضای فعال و دوستان و آشنایان شکل گرفت و بعد گروه هایی در پیام رسان ها تشکیل دادیم. رضایتمندی مخاطبان از فعالیت ها به من انگیزه می داد و میل به انجام کار را در من چند برابر می کرد. به حدی که حاضر بودم شب ها برای تولید محتوا بیدار بمانم تا رضایت مخاطب را جلب کنم. در واقع فعالیت فرهنگی اعضا و کتابداران در ایام کرونا در فضای مجازی نماد رشد اجتماعی و غرور مدنی است.
فعالیت در فضای مجازی موجب رونق فعالیت کتابخانه ها و ارتقای توانمندی کتابداران شد
زینب وفائی، کتابدار کتابخانه مرکزی تبریز، در خصوص تجربه ارائه خدمات کتابخانه ای در فضای مجازی طی ماه های اخیر، اظهار داشت: تکنولوژی و فضای مجازی نه تنها مانع از ارائه خدمات نشد، بلکه به کمکمان آمد تا از دلتنگی ها و بی حوصلگی های اعضا و همینطور خودمان کم کنیم و روزهایی پر از شادی، نشاط و امید برای همه رقم بزنیم. از دیگر مزایای ارائه خدمات در فضای مجازی این بود که توانستیم از تجارب همکاران در سراسر کشور استفاده کنیم؛ با نیازهای اطلاعاتی اقشار مختلف جامعه آشنا شدیم و با یادگیری نرم افزارهای مختلف مهارت های خودمان را تقویت کردیم. در واقع ارائه خدمات کتابخانه ای در فضای مجازی، همچون محیط کتابخانه، تجربه شیرینی شد.
فعالیت مجازی کتابخانه ها، مکمل فعالیت حضوری است
مریم سادات جلالی، مسئول کتابخانه اشراق شهرستان دلیجان، در خصوص تجربه ارائه خدمات کتابخانه ای در فضای مجازی، گفت: از همان ماه های آغازین شیوع ویروس کرونا اجرای برنامه ها در فضای مجازی پیگیری شد. تجربه بسیار جالبی بود؛ چراکه پیش از آن اجازه فعالیت در فضای مجازی به شیوه ای یکدست و هدفمند نداشتیم و بعد افسوس می خوردیم که کاش مدت ها پیش کار در فضای مجازی را آغاز کرده بودیم. کار در فضای مجازی به هوش و دقت بالایی برای ارائه جذاب محتوا به مخاطب نیاز دارد. به اعتقاد من فعالیت مجازی کتابخانه ها، مکمل فعالیت حضوری است و مخاطب خاص خود را دارد و چه بسا بیش از برنامه های حضوری مورد استقبال واقع شود. در واقع، شیوع کرونا، شرایط کار متفاوتی را برای ما رقم زد؛ ابتدا طیف وسیعی از مخاطب حضوری را از دست دادیم اما فضای مجازی این تهدید را به فرصت تبدیل کرد و باعث شد بتوانیم فعالیت ها را به صورت غیرحضوری ادامه دهیم. بنابراین نه تنها ارتباط با مخاطب قطع نشد، بلکه تعامل و تبادل نظر با اعضا بیشتر و اثرگذارتر شد.
فضای مجازی امکان تعامل کتابداران و اعضای کتابخانه های سراسر کشور با یکدیگر را فراهم کرد
ندا امیرلو، معاون اداره کل کتابخانه‌های عمومی استان قزوین، در خصوص تجربه ارائه خدمات کتابخانه ای در فضای مجازی، گفت: یکی از دغدغه‌های شخصی‌ام در روزهای نخست تعطیلی کتابخانه‌ها به دلیل اپیدمی کرونا، ارتقای انگیزه و ترغیب همکارانم در کتابخانه‌های عمومی قزوین برای فعالیت مثبت و مستمر در فضای مجازی بود. در واقع با توجه به شرایط پیش آمده نیاز بود تا فعالیت‌هایمان را به سمت فضای مجازی منتقل کنیم و اجازه ندهیم خللی در تعامل و ارتباط با اعضا و علاقه‌مندان ایجاد شود.
وی افزود: اینکه بسیاری از فعالیت‌های کتابخانه‌ها در پایگاه‌های اطلاع‌رسانی نهاد و استان‌ها منتشر می‌شد اما مخاطبان کمتری از آن ها مطلع می‌شدند. پتانسیل فضای مجازی و ارتباط گسترده‌ای که کتابداران با اعضا در این فضا برقرار کردند باعث شد تا هم فعالیت‌های کتابخانه‌های عمومی در این ایام بیشتر دیده شود و هم اکثر همکاران در سرتاسر کشور بتوانند تلاش‌های یکدیگر را ببینند و از ایده‌های هم استفاده کنند.
امیرلو با تأکید بر لزوم «آموزش» به عنوان یکی از مهم‌ترین اولویت‌ها در استمرار فعالیت کتابداران در فضای مجازی، خاطرنشان کرد: با توجه به حضور پیش‌بینی نشده و چه‌بسا ناخواسته در فضای مجازی می‌بایست برای آموزش‌های تخصصی در حوزه سواد رسانه‌ای و اثرگذاری بیشتر در فضای مجازی تدبیری اندیشیده شود که خوشبختانه معاونت توسعه کتابخانه‌ها و ترویج کتابخوانی فعالیت‌هایی را در این خصوص آغاز کرده که مثبت و امیدوار کننده است.
کتابخانه استاد اسداللهی شایق تنهای دلخوشی کودکان روستا در ایام کرونا
پریسا فیضی پور، مسئول کتابخانه روستایی شایق شهرستان سرعین اردبیل در خصوص تجربه ارائه خدمات کتابخانه ای در فضای مجازی، گفت: فعالیت های مختلفی در ایام کرونا با همکاری کتابداران استانی و کشوری و اعضای کتابخانه در فضای مجازی اینستاگرام و اسکای روم صورت گرفته که از مهم ترین آن ها برگزاری نشست کتابخوان مجازی، جمع خوانی، مسابقات فرهنگی، نمایشنامه خوانی، معرفی کتاب و... بوده است. به اعتقاد من ایجاد فضایی مفرح برای کتاب و کتابخوانی در ایام شیوع ویروس کرونا نیاز به تلاشی مضاعف دارد. از یک طرف کتابخوانانی که مشتاق کتاب خواندن هستند و از طرفی محدودیت های وزارت بهداشت رساندن کتاب درب منازل اعضا را به ضرورتی انکارناپذیر تبدیل کرد. در راستای اجرای این طرح برای تعدادی از اعضای فعال کتابخانه که دلتنگ کتاب و کتابخانه بودند، کتاب می برم و درب منازلشان تحویل می دهم.
وی افزود: حضور در کتابخانه و مطالعه کتاب یک راه آسان، کم هزینه و در دسترس برای پرکردن اوقات فراغت کودکان و نوجوانان روستا است و می توان گفت تنها دلخوشی کودکان روستای شایق در ایام شیوع کرونا کتاب و کتابخوانی است. فضای مجازی و صفحه اینستاگرام کتابخانه استاد اسداللهی راه ارتباطی بین کتابخانه و اعضا است و من سعی می کنم با انتشار عکس ها و فعالیت های کتابخانه در فضای مجازی اعتماد پدران و مادران را جلب کنم تا با با خیال راحت و آسوده کودکان خود را به باغ و بوستان کتاب بسپارند.
فضای مجازی دسترسی به کتاب را تسهیل کرده است
صدیقه شهمرادی، کتابدار کتابخانه امام حسن مجتبی(ع) شهرستان منوجان استان کرمان در خصوص تجربه ارائه خدمات کتابخانه ای در فضای مجازی، گفت: از آنجایی که منوجان منطقه ای کم برخوردار محسوب می شود و امکانات فرهنگی چندانی ندارد، کتابخانه تنها مکان فرهنگی شهر است و پیش از شیوع کرونا هر روز پاتوق دانش آموزان بود. با شیوع کرونا کار در فضای مجازی را با تشکیل دو گروه، یکی ویژه بزرگسالان و دیگری ویژه کودکان و نوجوانان آغاز کردیم. نتیجه ارائه خدمات کتابخانه ای در فضای مجازی برایمان جذاب و قابل تأمل بود. کتابخانه ما پیش از شیوع کرونا، مراجعان خاص خود را داشت اما مراجعان ما عموما محدود به ساکنان منطقه بودند؛ با رفع محدودیت های فیزیکی، امروز ما به دایره وسیع تری از مخاطبان خدمات ارائه می دهیم و مشارکت کتابخوانان از تمامی سطح شهر و حتی روستاهای مجاور نشان می دهد که کتابخوانی در فضای مجازی ساده تر است و این فضا دسترسی به کتاب را تسهیل کرده است.
سد مستحکم کتابداران در مقابل کرونا برای ترویج کتابخوانی
سعیده عبدالملکی، کتابدار کتابخانه عمومی ولی‌عصر(عج) شهر هشتگردِ شهرستان ساوجبلاغ استان البرز، در خصوص تجربه ارائه خدمات کتابخانه ای در فضای مجازی، گفت: خلاقیت و وقفه نیانداختن در کارها وقتی با ظرفیت‌های فضای مجازی ترکیب شد، فعالیت‌ها اثربخش و کارها به خوبی دیده شد. تعطیلی کتابخانه می‌توانست بسیاری از زحمات فرهنگی کتابداران را کمرنگ و تضعیف کند، اما پیگیری، تلاش عاشقانه و ذوق آن ها هرگز اجازه نداد تا انسدادی در مسیر حرکت‌شان به وجود بیاید. اگر امکان برگزاری کلاس و یا آموزشی حضوری میسر نبود اما فضای مجازی این امکان را به همه داد تا راه همچنان برای استمرار آن ها هموار باقی بماند و تعطیلی ناخواسته کتابخانه‌ها خللی در هدف‌گذاری‌های نهاد و کتابداران ایجاد نکند.
عبدالملکی در پایان با اشاره به تجربیات فعالیتش در فضای مجازی گفت: تجربه کتابداری در فضای مجازی به من آموخت که باید اطلاعاتم را نه‌تنها ارتقا بدهم که همواره به روز نگه دارم. یادگیری بیشتر را سرلوحه کارهایم قرار دهم و بپذیرم که شیوه کار تک‌بعدی در کتابخانه و کتابداری وارد فصلی جدید شده است. در کنار این با بسیاری از همکارانم در کتابخانه‌های عمومی سراسر کشور آشنا شدم و دریافتم که می‌توانم در همکاری و تعامل با آن ها می‌توانم بر تجاربم بیافزایم.
فضای مجازی دایره مخاطبان کتابخانه عمومی را وسیع تر کرد
مریم درنجفی، مسئول کتابخانه فرزانگان شهر بهارستان اصفهان، در خصوص تجربه ارائه خدمات کتابخانه ای در فضای مجازی، گفت: واقعیت این است که تغییر فضای کاری برای کتابداری که دیدار هر روز با مراجعان، بخشی از زندگی اش شده، قدری سخت بود. من دوستان کتابخوانم را هر روز می دیدم، با هم صحبت می کردیم و دوستی ها با دورهمی ها شکل می گرفت و ارتباطات ادامه پیدا می کرد. کار در فضای مجازی، به ویژه در ابتدا، لذت هم نشینی با مخاطب را از من گرفت. با این حال به تدریج راه حل هایی پیدا کردیم و توانستیم ارتباطات ارزشمند ایجاد شده را، هرچند به صورت غیرحضوری، حفظ کنیم. حالا دیگر برنامه های کتابخانه در بستر فضای مجازی انجام می شود و همچون گذشته مخاطبانمان برای حضور در برنامه ها پیگیر و مشتاق هستند. گذشته از این، فضای مجازی دایره مخاطبان کتابخانه عمومی فرزانگان را وسیع تر کرد و امروز کتابخوانان بدون محدودیت زمانی و مکانی از برنامه های کتابخانه استفاده می کنند و این تجربه شیرینی است.
فعالیت های کتابخانه عمومی دیلمان در دوران کرونا بیشتر دیده شد
علی ربیع زاده، مسئول کتابخانه عمومی امام علی(ع) دیلمان شهرستان سیاهکل در خصوص تجربه ارائه خدمات کتابخانه ای در فضای مجازی، گفت: شیوع کرونا علیرغم وقفه در فعالیت های حضوری کتابخانه، موجب ایجاد انگیزه برای حضور در شبکه های اجتماعی و دعوت از عموم اعضا و علاقمندان به حوزه کتاب و کتابخوانی به این بستر شد؛ به طوری که بسیاری از فعالیت ها از جمله نشست کتاب خوان، مسابقه نقاشی و کتابخوانی، قصه گویی، نمایشنامه خوانی، معرفی متنی و تصویری کتاب و نمایشگاه کتاب به صورت مجازی برگزار شدند. به نظر می رسد شبکه های اجتماعی پرکاربرد می توانند علاوه بر ایجاد ارتباط دوسویه میان اعضا و کتابخانه، این ارتباط را به صورت شبانه روزی میسر کنند.
پویایی کتابخانه در تعامل با جامعه معنا پیدا می کند
فاطمه زیادپور، مسئول کتابخانه روستایی آیت الله میرزا قاسم پریخانی شهرستان مشکین شهر استان اردبیل در خصوص تجربه ارائه خدمات کتابخانه ای در فضای مجازی، گفت: حُسن کار در فضای مجازی در روستای پریخان این بود که به دلیل در دسترس بودن شبانه روزی کتابدار، انس بین اعضا و من بیشتر از پیش شد. البته محدودیت هایی نیز در زمینه دسترسی اعضا به اینترنت وجود دارد. با آغاز انجام کار کتابداری در فضای مجازی با توجه به محیط روستا، سعی من همواره این بوده است که مجری عدالت فرهنگی باشم؛ یعنی سعی کردم دسترسی همه اعضا، اعم از آن ها که به اینترنت دسترسی دارند و آن ها که از این امکان محروم هستند، به خدمات کتابخانه ای یکسان باشد. یکی از برنامه های اجرا شده در این راستا، «ساعت ۶ ساعت مطالعه» بود. شرایط روستا مانع از تشکیل گروه در شبکه های اجتماعی می شود و افراد تمایل ندارند شماره تماسشان در دسترس سایرین قرار گیرد. بنابراین برای اجرای این برنامه کتابی را، ویژه بزرگسالان، معرفی و قصه ای را، ویژه کودکان، تعریف می کنم و هر روز ساعت ۶ بعد از ظهر، فایل صوتی و تصویری معرفی کتاب را از طریق شبکه های اجتماعی در اختیار اعضا قرار می دهند؛ فایل متنی معرفی کتاب و قصه ها را نیز از طریق پیامک به افرادی که به اینترنت دسترسی ندارند، ارسال می کنم.
کتابداران روح کتابخانه را بیدار و پویایی‌اش را پابرجا نگه داشته اند
نائله پالوج، کتابدار کتابخانه عمومی صاحب‌الزمان(عج) نوشهر (استان مازندران) در خصوص تجربه ارائه خدمات کتابخانه ای در فضای مجازی، گفت: برنامه‌ها و پویش‌های نهاد بهترین تدبیر در روزهای نخست توقف فعالیت‌های فیزیکی کتابخانه بود. به یاد دارم که با پویش ملی «هر خانه یک کتابخانه» برنامه‌های‌مان را به درون خانه‌های اعضا بردیم و با فعالیت های متنوعی همچون معرفی کتاب، قصه‌گویی، شعرخوانی و آموزش‌های مختلف، مهمان آن ها شدیم. ما می‌خواستیم روح کتابخانه بیدار و فضای پویای آن پابرجا بماند و این هدفی بود که با همدلی و همراهی همه میسر شد.
تعطیلی اجباری کتابخانه مجالی برای اجرای ایده های خلاقانه بود
مرضیه خیبری، کتابدار کتابخانه عمومی حاج احمد مهدوی زنجان، در خصوص تجربه ارائه خدمات کتابخانه ای در فضای مجازی، گفت: طرح پیک کتاب اصلی‌ترین تدبیر ما برای رساندن کتاب به دست اعضا در روزهای تعطیلی کتابخانه بود. روزهای شنبه از طریق فضای مجازی آگاه‌سازی می‌کردیم و از اعضا می‌خواستیم تا کتاب‌های مدنظرشان را از طریق تماس تلفنی به ما اطلاع دهند. روزهای یکشنبه نیز عناوین درخواست شده را برای آن ها ارسال می‌کردیم. تهیه و انتشار پادکست با محوریت معرفی کتاب نیز یکی دیگر از برنامه‌های ثابت و مستمری بود که با همکاری کتابداران کتابخانه در فضای مجازی انجام دادیم. مدت‌ها بود که می‌خواستیم طرح «راهنمای خلاقانه قفسات» را در کتابخانه اجرا کنیم. تعطیلی این مجال را به ما داد تا نه‌تنها این ایده را اجرایی که آن را در اختیار سایر همکاران‌مان در کتابخانه‌های عمومی استان زنجان نیز بگذاریم.
فضای مجازی امکانی کلیدی در جلوگیری از توقف فعالیت‌های این کتابخانه
فرزانه نصیری، کتابدار کتابخانه عمومی علوی روستای یوسف‌آباد زنجان، در خصوص تجربه ارائه خدمات کتابخانه ای در فضای مجازی، گفت: فضای مجازی امکانی کلیدی در جلوگیری از توقف فعالیت‌های این کتابخانه بود. فعالیت در فضای مجازی در کنار تمام مزیت‌ها و فواید پرشماری که برای کتابخانه و اعضای آن داشت، باعث شد تا فعالیت‌ها و تلاش‌ها ما در کتابخانه نیز بیش از پیش دیده شود.
کتابداران سدی مستحکم در برابر توقف کتابخوانی بودند
سیده شیما طاهری، کتابدار کتابخانه عمومی ولایت اهواز در خصوص تجربه ارائه خدمات کتابخانه ای در فضای مجازی، گفت: وقتی کرونا و دامنه همه‌گیری‌اش وسعت یافت ما فعالیت‌هایمان را رفته‌رفته به فضای مجازی منتقل کردیم. تلاش کردیم ارتباط‌مان با مدارس قطع نشود و بسیاری از برنامه‌های فرهنگی را همچنان برای آن ها برگزار کنیم؛ از قصه‌گویی و معرفی کتاب گرفته تا در اختیار قردادن فایل‌های پی‌دی‌اف کتاب‌ها و نسخه‌های صوتیِ آن.
وی افزود: همه‌گیری کرونا باعث شده بود بسیاری از اعضا و علاقه‌مندان امکان حضور و ارتباط با کتابخانه را از دست بدهند. ما برای جلوگیری از هرگونه وقفه و قطع شدن ارتباط و خلل در روند کتابخوانی آن ها، کوشیدیم تا به کمک فضای مجازی آن ها را در منازلشان تنها نگذاریم و با برنامه‌های متنوع همچنان خدمت‌رسان‌شان باشیم.
ارسال نظر