به گزارش روابط عمومی اداره کل کتابخانه های عمومی استان تهران، سومین نشست نقد و بررسی کتاب های برگزیده ادوار جشنواره قلم زرین با محوریت بررسی مجموعه شعرهای «مرتد و همان گندم اول» سروده مهدی جهاندار و عباس باقری با حضور حمید هنرجو، شاعر، نویسنده و پژوهشگر فرهنگی و دبیر بیست و یکمین جشنواره قلم زرین؛ محمود اکرامی‌فر، شاعر و منتقد؛ علی داوودی، شاعر و منتقد؛ راضیه تجار، نویسنده و عضو انجمن قلم ایران؛ هوشیار لاریجانی، معاون اداره کل کتابخانه های عمومی استان تهران، عباس کریمی عباسی، مدیر روابط عمومی بیست و یکمین جشنواره قلم زرین، چهره های ادبی ،شاعران برجسته و کتابداران صبح امروز دوشنبه، هجدهم اردیبهشت به میزبانی اداره کل کتابخانه های عمومی استان تهران در کتابخانه مرکزی پارک شهر برگزار شد.

برگزاری یادمان استاد عباس براتی پور، شاعر انقلاب اسلامی و دفاع مقدس به روایت حمید هنرجو، شاعر، نویسنده و دبیر جشنواره قلم زرین از دیگر بخش های این برنامه بود.

شعر برای جهاندار هدف نیست

محمود اکرامی فر، دبیر محافل ادبی اداره کل کتابخانه‌های عمومی استان تهران درباره مجموعه شعر «مرتد»، گفت: مهدی جهاندار شاعر این مجموعه متولد ۱۳۵۸ است و کتابش هم توسط شهرستان ادب به چاپ رسیده و شامل غزل های حماسی این شاعر است.

وی افزود: از نظر من شعر برای جهاندار هدف نیست و وسیله ای برای انتقال پیام است. شعر برای او وسیله ای برای انتقال پیام های اجتماعی، دینی و تعهد به خود و جامعه است.

اکرامی فر  با بیان اینکه زبانی که جهاندار انتخاب کرده قدیمی و نمادهای شعر او کلاسیک است، عنوان کرد: ما دو شیوه انتقال پیام داریم یکی آشنایی زدایی است که در آن شاعر حرف های خلاف عادت می زند تا مخاطب را میخکوب کند. روش دیگر آشنایی است که در آن شاعر از داشته های مخاطب استفاده کرده و پیام جدیدی را به آن اضافه می کند.

وی یادآور شد: جهاندار از شیوه و قالب آشنایی برای پیام هایش استفاده کرده است و اساسا برای انتقال پیام های دینی، سیاسی، اجتماعی در محتوا اغلب از شیوه آشنایی استفاده می کنند چون نمی خواهند مخاطب را درگیر آشنازدایی کند. بنابراین جهاندار، در قالب، شیوه، مضمون و ... از روش آشنایی استفاده کرده است. او حتی از ضرب المثل هایی استفاده کرده که با زیست مردم همخوان است. ضرب المثل ها تجربه فشرده شده یک قوم هستند و استفاده از آن در اشعار و جملات بسیار مهم است.

اکرامی فر با بیان اینکه شعرهای این کتاب به سال های قبل از ۱۳۹۰ بر می گردد و متعلق به زمان فعلی نیست، گفت: اصولا کتاب های شعر ویراستاری خوبی ندارند و علامت سوال ها به خوبی به کار برده نمی شود. ویرایش برای درست خوانی و درست فهمی انجام می شود؛ بنابراین در غیر اینصورت درست خوانی و درست فهمی دچار مشکل می شود و مخاطب نمی تواند ارتباط اثر گذار با متن داشته باشد.

وی افزود: جهاندار گاهی نیز سهل انگاری هایی در کتاب دارد به گونه ای که گاهی کلمات به صورت متعهدانه به کار گرفته نشده است.

دبیر محافل ادبی اداره کل کتابخانه‌های عمومی استان تهران  با اشاره به کاربرد تکرار در اشعار جهاندار عنوان کرد: گاهی تکرار برای تعلیق، گاهی برای تاکید و گاهی برای بی تفاوت سازی است. وقتی ما یک مساله را بیش از حد تکرار می کنیم، ممکن است به  دلزدگی بیانجامد. همچنین گاهی برای بی تفاوت کردن می توان از تکرار استفاده کرد. بنابراین تکرار در شعر گاهی می تواند به تعمیق بیانجامد گاهی به بی تفاوتی. جهاندار در کتاب از تکرار به خوبی استفاده کرده و به بی تفاوتی نمی انجامد.

اکرامی فر گفت: او از محتوا و اشعار دیگران به خوبی استفاده کرده است. به طور مثال این بیت «آخرین فریادها را بر لب دریا زدیم ... دست بیرون مانده از دریا آخرین فریاد است...» توانسته از انگاره ذهنی پیشین مخاطب درباره معنای دریا و سیر آن به خوبی استفاده کند. پس جهاندار در شعرهای این کتاب توانسته محتوا و مفاهیم اشعار دیگران را به خوبی استفاده کند.

وی با اشاره به اقتصاد ادبی گفت: شاعر در شعرهایش مضمون، تصویر، خیال و ... دارد و این مفاهیم در واقع سرمایه های ادبی او است. شاعر در این کتاب توانسته به خوبی از این اقتصاد ادبی استفاده کند. جهاندار در دو جشنواره ادبی با این کتاب جایزه گرفته بنابراین «مرتد» اثر بسیار خوبی است و سخنان من به معنای کاهش ارزش او نیست و به نظر من «مرتد» ارزش خواندن و تعمق را دارد. اما به جز کلام خدا هر کاری قابل نقد است.

محمود اکرامی‌فر، شاعر و پژوهشگر ادبیات در ادامه سخنانش ضرورت بزرگداشت شعرا، نویسندگان و هنرمندان بزرگ در زمان حیاتشان را یادآور شد.

براتی پور مفاهیم جدیدی را وارد شعر آیینی کرد

حمید هنرجو، شاعر، نویسنده و پژوهشگر فرهنگی و دبیر بیست و یکمین جشنواره قلم زرین هم در بخش دیگری از این مراسم از عباس براتی پور یادی کرد و گفت: با تورق در زندگی براتی پور می توان به نکاتی دست یافت. من او در دهه ۷۰ شناختم. او رنج هایی را تحمل کرد که شاید تا امروز بیان نشده است. در دوره نوجوانی و جوانی به دلیل مسایل مالی نتوانست وارد دانشگاه شود و به همین دلیل به دانشگاه افسری رفت و چون خوب درخشید به آمریکا برای تحصیل فرستاده شد. بازگشت او به نیروی هوایی مصادف با رفتنش به انجمن ادبی فردوس شد. او در آنجا با اساتید بزرگ آن دوره معاشرت کرد و به عنوان یک جوان شاعر خوش درخشید و کار ادبی را آغاز کرد. بعد از انقلاب نیز جذب مفاهیم عالی و ارزشی انقلاب شد و در آن دوره او در کنار بسیاری دیگر قلم زد و تاثیرگذار بود.

این شاعر و پژوهشگر فرهنگی ضمن بیان اینکه مرور همه آثار استاد براتی‌پور، معدلی را به شعر آئینی و مذهبی افزود، گفت: در دهه ۶۰ و ۷۰ ارزش‌گذاری آثار مذهبی، شعرهایی که در مراسم، مساجد و تکایای ما برای اهل‌بیت عصمت و طهارت(ع) زمزمه می‌شد، متفاوت بود. دغدغه استاد براتی‌پور در این حوزه، باعث شد خودشان آثار خوبی در این زمینه خلق کنند. در حقیقت نگاه او بر این بود که باید مفاهیم جدیدی بدون وارد شدن خدشه به اصول، به شعر مذهبی و آئینی وارد کرد.

هنرجو با اشاره به همکاری مرحوم براتی‌پور با مطبوعات در دهه ۷۰، گفت: استاد براتی‌پور در مقطعی مسئولیت صفحه شعر روزنامه رسالت را بر عهده داشت. بعدها نشریه دیگری با عنوان «جانباز» منتشر می‌شد که استاد در آنجا هم با جانبازان انقلاب اسلامی دمخور بود. ساعت‌ها درد و دل آن‌ها را می‌شنید که شاید خارج از حوزه ادبیات بود و همان‌ها دستمایه شعرهایی در مجموعه «دل و دریا» و چند اثر دیگر او شد. در همین حین هم بسیاری از جانبازان شاعر را کشف و معرفی کرد که این بسیار ارزشمند است و به نظر من شخصیت شاعری و هنری استاد براتی‌پور با این‌ها کامل می‌شود.

دبیر بیست و یکمین جشنواره قلم زرین با تأکید بر اینکه استاد براتی‌پور یک انسان آرام، معتدل و انقلابی بود، تصریح کرد: دغدغه انقلابی زنده‌یاد براتی‌پور در شعرهای او پررنگ است. همچنین به شدت دغدغه آموزش ادبیات به جوانان و نوجوانان را داشت.

هنرجو با اشاره به آمار بالای جشنواره‌ها و محافل مختلف و تعداد ناشران فعال امروز، عنوان کرد: در دهه هفتاد که استاد براتی‌پور و دیگرانی برای ادبیات کار می‌کردند، خیلی محدودتر و سطح پایین‌تر بود اما این فضای باز امروز در ادبیات و کارهایی که انجام شده، مرهون و مدیون زحمات عزیزانی مانند مرحوم براتی‌پور است.

وی با بیان اینکه دو وجه تعلیمی شعر و خدمتگزاری صحنه‌های ادبی را می‌توان برای استاد براتی‌پور تعریف کرد، افزود: زنده‌یاد براتی‌پور نظامی و سرهنگ بازنشسته نیروی هوایی بود و حقیقتاً او را می‌توان از سرهنگ‌های موفق عرصه فرهنگ دید. یعنی علی‌رغم نگاه بعضی‌ها که معتقدند نظامی‌ها نمی‌توانند در عرصه ادب و فرهنگ حضور پیدا کنند، استاد براتی‌پور نشان داد که یک نظامی به معنای عام و خاص آن چقدر می‌تواند در حوزه فرهنگ و ادبیات تأثیرگذار باشد.

این شاعر در بخش دیگر صحبت‌های خود با بیان اینکه استاد براتی‌پور همواره سعی داشت وارد جریان‌های مافیایی ادبیات که محدود به چند نفر خاص است، نشود، عنوان کرد: سعی و تلاش او بر این بود که عدالت فرهنگی و ادبی داشته باشد. بسیار انسان آزاده‌ای بود و اگر جایی آسیبی در حوزه ادبیات احساس می‌کرد، خیلی راحت با خبرنگاران مطرح می‌کرد؛ بنابراین شجاعت و آزادگی در اظهارنظر هم از وجوه دیگر شخصیتی استاد براتی‌پور است.

قدر زنده‌ها را تا زنده‌اند، بدانیم

راضیه تجار، نویسنده و عضو هیئت امنای انجمن قلم زرین هم در سخنانی کوتاه عنوان کرد: باید قدر کسانی که برای هنر و ادبیات این کشور زحمت می‌کشند را تا زمانی که زنده‌اند، شناخت، پای درد و دل آنان نشست و شخصیتشان را ارج نهاد.

وی ادامه داد: خوشبختانه و برای اینکه سرافکنده نباشیم، همراه با تعدادی از اعضای انجمن قلم اسفند سال گذشته و پیش از سال تحویل دیداری با استاد براتی‌پور داشتیم که موجبات شادی و خوشحالی او را به همراه داشت و برای ما شعر خواند.

شعر سپید یکی از بزرگترین بهانه ها برای متفاوت حرف زدن است

علی داوودی، شاعر و منتقد نشست هم درباره کتاب «همان گندم اول»، گفت: جشنواره قلم زرین باید موجب شود که کتاب های خوب دیده شود و برگزاری این نشست ها می تواند به معرفی این آثار بیانجامد. باقری متولد ۱۳۳۴ و در آستانه هفتاد سالگی است و بسیاری از شعرهای کتاب برای سال ۱۳۹۹ است و به ۶۵ سالگی ایشان بر می گردد. در کارنامه پربار ایشان  شعرهای نو و سپید مشاهده می شود؛ تا جایی که من یادم می آید شعرهای سپید ایشان متاثر از دهه ۴۰ تا ۶۰  و به نوعی شعر سپید شاملویی بود. 

داوودی با بیان اینکه شعر سپید به لحاظ قالب و فرم یکی از بزرگترین بهانه ها برای متفاوت حرف زدن است و شاعر می تواند با صمیمیت و آزادی عمل شعر بگوید، عنوان کرد: شعر سپید جریان شناخته شده ای در شعر است و باقری در این کتاب به خوبی از ظرفیت شعر سپید استفاده کرده است.  همچنین در همه اشعار باقری نوعی سادگی دیده می شود که در مقایسه با شعرهای دیگر تفاوت زبانی دارد و ساده تر شده است؛ مفهوم خیال های خاص باقری هم در اشعار این کتاب دیده می شود.

به گفته او، بومی گرایی از دیگر ویژگی‌های شعر باقری است و می توان منطقه زیستی شاعر و مفاهیم خاص آن منطقه را در اشعار او دید. در این کتاب اشعارساده، صریح و بدون استعاره دیده می شود.

وی در پایان سخنانش درباره شعر سپید، گفت: اشعار سپید که مروجش شاملو بود در نوع خودش جریان کاملی است. این جریان توسط سید علی صالحی در دهه ۶۰ ادامه یافت. ادعای این جریان حرکت به سوی زبان عامه مردم است بدین معنی که از همه ظرفیت های زبانی استفاده می کند و ما می توانیم تنوع واژگان را در این اشعار ببینیم. چنین ویژگی هایی را می توان در اشعار باقری هم دید.

سومین نشست نقد و بررسی کتاب های برگزیده ادوار جشنواره قلم زرین با محوریت بررسی مجموعه شعرهای «مرتد» و «همان گندم اول» سروده مهدی جهاندار و عباس باقری ظهر روز دوشنبه ۱۸ اردیبهشت ماه با بیان نظرات و دیدگاه های جمعی از کتابداران حاضر در نشست، در سالن جلسات کتابخانه مرکزی پارک شهر به کار خود پایان داد.