به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) در گزارشی به کتابخانه «آینده» شهید فخری‌زاده تهران، نخستین کتابخانه بدون کتاب کشور، پرداخت. این گزارش در ادامه آمده است.

نگاه بسیاری از مردم به کتابخانه عمومی، محلی برای نگهداری کتاب و موارد خواندنی مانند نشریات و مجلات است که افراد برای امانت گرفتن کتاب و یا استفاده از فضای قرائت‌خانه‌ای به این مکان مراجعه می‌کنند. البته بسیاری از کتابداران و مسئولان فرهنگی خواهان تغییر نگاه سنتی به کتابخانه‌ها هستند و معتقدند کتابخانه‌ها می‌توانند پایگاه اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی نیز باشند، مثلاً همایش «کتابخانه های عمومی و کسب و کارهای کوچک» نمونه‌ای از این تغییر رویکرد و نگاه است.

با ظهور تکنولوژی و نقش‌آفرینی آن در تمامی شئون زندگی، نباید از شنیدن واژه‌ «کتابخانه بدون کتاب» خیلی متعجب شویم، مفهومی که به نسل جدیدی از کتابخانه‌ها اشاره دارد که در آن خبری از کتاب کاغذی نیست و به جای آن تجهیزات و امکان دسترسی به منابع الکترونیکی و صوتی، پایگاه‌های اطلاعات علمی، انواع بازی‌ها، فیلم، موسیقی، منابع یادگیری الکترونیک و... در اختیار کاربران قرار داده می‌شود. ایده کتابخانه بدون کتاب نخستین بار توسط دانشگاه پلی‌تکنیک فلوریدا در آمریکا مطرح شد.

کتابخانه‌های عمومی بدون کتاب بر اساس ۴ نیاز مهم شامل نیاز به ایجاد دسترسی بیشتر با توجه به محدودیت منابع، سپس نیاز به درآمدزایی برای کتابخانه‌ها، نیاز به توسعه خدمات و نیاز به افزایش بهره‌وری کتابخانه‌ها تبیین می‌شود؛ چراکه این کتابخانه‌ها بدون محدودیت زمان، مکان منابع و کتابدار هستند. همچنین این کتابخانه‌های پلتفرمی با بهره‌وری بالا، دارای طرح کسب‌وکار هستند.

حالا نخستین «کتابخانه بدون کتاب ایران» با عنوان «کتابخانه آینده شهید فخری‌زاده» با عنوان فرعی «خانه خدمات دیجیتال و خلاقیت کتابخانه‌های عمومی» حدود ۶ ماهی است که کار خود را آغاز کرده است. البته این کتابخانه پیشتر با عنوان «کتابخانه دانشجو» با زیربنای ۲۶۰ مترمربع در سال ۱۳۷۲ تأسیس و در سال ۱۳۸۴ توسط اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی به صورت دائم به نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور واگذار شد. این کتابخانه در بوستان دانشجو و در منطقه ۱۱ شهرداری تهران واقع شده و تا سال ۱۳۹۸، ۱۵۰۰ نفر عضو فعال و ۲۰۰۰ امانت کتاب در ماه داشته است. با توجه به فرسودگی و مشکلات مربوط به نقشه ساختمان، در سال ۱۳۹۸ تصمیم به توسعه، بازسازی و بهسازی ساختمان گرفته شد. پس از رایزنی‌های انجام شده در نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور و با توجه به پیشرفت تکنولوژی و تغییر در ارائه خدمات کتابخانه‌ها مقرر شد کتابخانه مذکور به کتابخانه «بدون کتاب» تبدیل شود و با استفاده از تکنولوژی روز ارائه خدمات داشته باشد.

مرضیه تهم، کتابدار این مجموعه به ایسنا می‌گوید: حدود ۶۰۰ کاربر عضو این کتابخانه شده‌اند. بیشتر کاربران نیز از طریق سایت کتابخانه‌های عمومی با این مکان آشنا شده‌ و به آنجا مراجعه کرده‌اند. البته با توجه به اینکه کتابخانه آینده نوعی فضای کار اشتراکی هم هست، در سایت‌هایی مربوط به تبلیغ این فضاها، این مجموعه معرفی شده و با توجه به خدماتی که در این کتابخانه ارائه می‌شود، مثلاً اینترنت رایگان و هزینه‌های اجاره کم نسبت به سایر فضاهای اشتراکی، از این کتابخانه استقبال بسیاری شده است.

به گفته تهم ۱۰ اتاقک مطالعه انفرادی، ۴ اتاق مطالعه گروهی (فضای کار اشتراکی)، کلاس آموزشی، سالن جلسه، کافه‌کتاب از جمله امکانات فیزیکی کتابخانه آینده است.

او افزود: دسترسی به اینترنت بی‌سیم، اپلیکیشن‌ها و سایت‌های آموزش مجازی، امکان اجاره تبلت و لپ‌تاپ، اپلیکیشن‌های هوش مصنوعی، دسترسی به نرم‌افزارها، منابع مورد نیاز آموزش کسب‌وکارها، استارت‌آپ‌ها و...، امکان استفاده از استندهای لمسی، میز هوشمند و وب‌کیوسک، راهنمایی مراجعین در یافتن منابع مورد نیاز، کتاب‌های دارای فناوری واقعیت‌افزوده، امکان استفاده از فضای استراحت و سرگرمی، کتاب‌های الکترونیکی، صوتی و تعاملی، مقالات و پایگاه‌های اطلاعاتی از امکاناتی است که در کتابخانه آینده فراهم شده است.

مهدی خلیلی‌نیا، مسئول این کتابخانه قرار گرفتن این کتابخانه در بوستان دانشجو را هوشمندانه خوانده است و می‌گوید دسترسی به این کتابخانه از طریق وسایل حمل‌ونقل عمومی به‌راحتی امکان‌پذیر کرده است.

او معقد است: وجود کتابخانه عمومی در پارک می‌توانند فضای فرهنگی پارک را تغییر دهد. با چالش‌هایی درباره فضای حاکم بر پارک دانشجو روبه‌رو هستیم و مذاکراتی در این زمینه با شهرداری داشتیم.

تهم، نحوه عضویت در این کتابخانه را مانند دیگر کتابخانه‌های عمومی کشور می‌خواند و هزینه اجاره اتاقک‌ها و فضای کار اشتراکی نیز به صورت روزانه، هفتگی و ماهانه است. به گفته او با عضویت در این کتابخانه، مخاطبان می‌توانند از خدمات سایر کتابخانه‌های کشور نیز استفاده کنند.

همچنین این کتابدار بیان کرد: کاربران می‌توانند از ساعت ۸ صبح تا ۱۹:۳۰ از این کتابخانه استفاده کنند. روزهای تعطیل این کتابخانه تعطیل است.