به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، همزمان با سی‌ودومین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران، مهدی رمضانی، دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور شامگاه ۲۴ آبان ماه ۱۴۰۳ با حضور در برنامه «صف اول» شبکه خبر به تشریح اقدامات و دستاوردها این دستگاه فرهنگی پرداخت.
در ابتدای برنامه مهدی رمضانی توضیحاتی پیرامون «سند ملی خواندن و ترویج مطالعه مفید» داد و گفت: پیش از این ما دو سند دیگر در حوزه مطالعه و کتاب داشتیم؛ یکی «سند نهضت مطالعه مفید» که مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی بود و یکی هم «سند ترویج فرهنگ کتاب و کتابخوانی» مصوب شورای فرهنگ عمومی. نگاه به این سند از جنس اسناد دست‌نیافتنی، که تدوین و تصویب می‌شود ولی امکان دسترسی به آن فراهم نیست، نبوده است. با توجه به این که مفهوم و مسئله هم در این حوزه تغییر کرده بود، توانستیم مجموعه‌ای از اقدامات را طراحی کنیم و بتوانیم این موضوع را یک گام به پیش ببریم. این سند در ۵ سرفصل شامل «تولید»، «عمومی‌سازی»، «دسترسی»، «آموزش و مشاوره» و «پژوهش» تدوین شد و وظایف دستگاه‌های مختلفی که می‌توانند نقش ایفا کنند و تحول ایجاد کنند در آن لحاظ شده است.
وی افزود: بعد از اینکه سند توسط کارشناسان و منتقدین مورد بحث قرار گرفت، به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی رسید و ابلاغ شد. اگر این سند با دقت اجرا شود حتماً ما یک گام بلند در حوزه کتاب و کتابخوانی پیش خواهیم رفت. امروز «خواندن» مسئله متفاوتی از مسائل گذشته است. در خواندن ما صرفاً با کتاب مواجه نیستیم و مواد خواندنی هم اضافه شده و در این شرایط مراجعه به فضای مجازی هم می‌تواند جزء خواندن محسوب شود. نکته بعد دسترسی است و پیمایش‌های ما هم نشان می‌دهد که اگر دسترسی به کتاب فراهم شود مراجعه مردم به کتاب افزایش می‌یابد.
عضو شورای فرهنگ عمومی در ادامه بحث سند ملی خواندن، به موضوع «زنگ خواندن» پرداخت و افزود: توجه به گروه هدف تأثیرگذار در حوزه کتاب و کتابخوانی یعنی کودکان و نوجوانان حائز اهمیت است؛ ما پیشنهاد ایجاد زنگ خواندن و کتابخوانی را در سند دادیم که به تصویب رسید و اگر اتفاق بیفتد، خیلی از نکات و دغدغه‌هایی که در حوزه خواندن و مراجعه به کتاب است، برطرف می‌شود. پیش از این جایگاه کتابدار را در مدارس داشتیم و به دلایلی در ساختار آموزش و پرورش حذف شده ولی می‌شود یک زنگ در هفته را اختصاص دهیم تا بچه‌ها با مطالعه آزاد، روش‌های خواندن، تکنیک‌های تندخوانی، فرآیند انتخاب کتاب و سیر مطالعاتی آشنا شوند و البته مقدمه‌ای دارد که باید اختلالات خواندن مثل اختلالات بینایی و شنوایی، سنجش و برطرف شود. این زنگ باید در سیر تحصیلی دانش‌آموزان اضافه شود و نگاهمان این است که این زنگ به ساعت مفید و مؤثری تبدیل شود و بچه‌ها ارجاع کتاب درسی به غیردرسی و فرآیند امانت‌گیری کتاب را بتوانند بیاموزند و پیش ببرند. در سند خواندن به موضوع تربیت کتابدار و مربی هم توجه شده است و بخشی از آن در آموزش ضمن خدمت معلمان و بخشی هم توسط کتابداران نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور اتفاق می‌افتد.
وی ادامه داد: تا کنون هم به صورت آزمایشی و نمونه در چند استان، از جمله یزد، اجرا شده و نتایج آن هم حاصل شده است. نظارت بر اجرای این سند برعهده یک کارگروه ملی است که وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی رئیس آن است و دبیرخانه دائمی آن در نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور مستقر است و ۲۱ عضو دارد. برای اولین‌بار کرسی برای تشکل‌های علمی و گروه‌های ترویجی درنظر گرفته شده تا در کارگروه حضور داشته باشند و طیف گستره‌ای از دستگاه‌ها از جمله وزارت راه و شهرسازی و وزارت بهداشت تا خود وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در آن حضور دارند. اگر بخواهیم دسترسی به کتاب را فراهم کنیم، اولین جا در فضاهایی است که مردم فرصتی برای مطالعه دارند، لذا در ایستگاه‌های اتوبوس و ترمینال‌های مسافربری مثل ایستگاه‌های قطار و فرودگاه‌ها باید امکان دسترسی به کتاب فراهم شود. وزیر محترم فرهنگ نامه‌ای را خطاب به اعضای کارگروه، که وزرا و رؤسای دستگاه‌ها هستند، ارسال کرده‌اند و آنها هم نمایندگانشان را معرفی کرده‌اند تا بعد از هفته کتاب، نخستین جلسه کارگروه در سطح ملی برگزار شود.
دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در پاسخ به سؤالی مبنی تکالیف دستگاه ها پیرامون حوزه کتاب، اقدامات مفید و مؤثر در این حوزه را مستلزم به همت و همراهی همگانی در تمام دستگاها برشمرد و اظهار داشت: به عنوان مثال در قانون تأسیس نهاد، توسعه کتابخانه‌ها و تجهیز و بهره‌برداری از آنها برعهده نهاد کتابخانه‌ها گذاشته شده و ایجاد آنها برعهده شهرداری‌ها و دولت گذاشته شده تا فضا و بستر کتابخانه شکل بگیرد. یا در حوزه ترویجی، حتماً یکی از دستگاه‌هایی که می‌تواند موضوع کتاب و کتابخوانی را پیش ببرد، صداوسیما است و حتماً رسانه‌ها می‌توانند در این حوزه مؤثر باشند. در سند خواندن تکالیف دستگاه‌ها معین شده و برای هر دستگاهی نسبتی مشخص شده؛ مثلاً در حوزه تبلیغ، وظیفه رسانه‌های مکتوب یا برخط و صداوسیما چیست و این تقسیم صورت گرفته که با هم‌افزایی پیش برود. نقطه مثبتی هم که وجود دارد این است که مقاومتی برای تلاش در حوزه کتاب و کتابخوانی وجود ندارد یا خیلی کم است. غفلت و کم‌توجهی هست ولی وقتی موضوع می‌خواهد پیش برود، کمتر دیدم دستگاهی از انجام آن سر باز بزند.
وی درباره ضمانت اجرایی سند ملی خواندن هم توضیخ داد: مسئولیت پیگیری موضوع و ارائه گزارش، برعهده کارگروه ملی است که تکالیف و جزئیات آن را باید تعیین و پیگیری کند. سند ۲۴ بهمن‌ماه ۱۴۰۲ در شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب شده و اردیبهشت ماه توسط شهید رئیسی ابلاغ شد. البته ما برخی از تکالیف دستگاه‌ها که در سند مشخص شده را شروع به پیگیری کرده‌ایم و از صداوسیما خواهش کردم که مسئله اجرای سند را به همان جدیت تسهیل صدور مجوز کسب‌وکارها پیگیری کند. رسانه وجدان اجرای سند خواهد بود.
رمضانی درباره وضعیت فعلی و فضای فیزیکی کتابخانه‌های عمومی سراسر کشور هم خاطرنشان کرد: به برکت انقلاب‌اسلامی، توسعه خوبی در حوزه فیزیکی کتابخانه‌های عمومی کشور اتفاق افتاده است و در حال حاضر حدود ۲۸۰۰ باب کتابخانه عمومی که مستقیم زیر نظر نهاد اداره می‌شود و حدود ۱۰۰۰ کتابخانه که مستقل یا خصوصی هستند و با مشارکت یا زیرنظر نهاد اداره می‌شوند، یک شبکه ۳۸۰۰ کتابخانه‌ای را تشکیل داده و این غیر از کتابخانه‌های دستگاه‌های دیگر مثل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و برخی شهرداری‌ها است که عمومی هستند. ما در حوزه کتابخانه‌ای برای اینکه بخواهیم به استاندارد برسیم، شاید سه برابر این تعداد کتابخانه در کشور نیاز باشد تا دسترسی عمومی فراهم شود ولی به نسبت توسعه‌ای که اتفاق افتاده، ما پیشرو هستیم.
وی تصریح کرد: در حوزه کتابخانه‌ها دو مسئله وجود دارد؛ اول، شبکه کتابخانه‌ای که دسترسی را فراهم می‌کند و دوم، تعریف خدمات در کتابخانه که توسعه خدمت را فراهم می‌کند. یعنی یکی از مهمترین موضوعات کتابخانه، خدمت است. در منطقه، کشور ترکیه با ۱۳۰۰ کتابخانه عمومی بعد از ما قرار دارد و در منطقه، کشوری نیست که به لحاظ گستردگی شبکه بتواند با ایران رقابت کند ولی الآن هم تعدادی شهر داریم که فاقد کتابخانه است. البته این موضوع غالباً در تقسیمات کشوری اتفاق می‌افتد که مناطقی تبدیل به شهر شده‌اند یا شهرهای جدید ایجاد شده‌اند ولی فاقد کتابخانه مانده‌اند. یکی از سه مسئله‌ای که در آیین گرامی‌داشت روز کتابدار در حضور رئیس‌جمهور محترم هم مطرح کردم این بود که ما مسئله شهرهای فاقد کتابخانه و توسعه شبکه کتابخانه‌های سیار را داریم تا دسترسی مناطق حاشیه‌ای، محروم و کم‌برخوردار را فراهم کنیم ولی همین ظرفیت هم از حیث دسترسی و شبکه بی‌نظیر است. با توجه به افزایش قیمت کتاب که توان خرید آن را برای مردم کم کرده، کتابخانه عمومی می‌تواند پوشش‌دهنده تأمین کتاب و امانت‌دادن آن به مردم باشد.
دبیرکل نهاد همچنین در رابطه با به‌روز بودن و کارآمدی کتابخانه‌ها افزود: راجع به تعداد کتابخانه و دسترسی عرض کردم و نکته بعد تعریف خدمات جدیدی است که دارد در کتابخانه اتفاق می‌افتد. نگاه سنتی که به کتابخانه وجود دارد این است که کتابخانه مخزنی دارد که کتاب در آن قرار می‌گیرد و سالن مطالعه‌ای دارد که در آن مطالعه صورت می‌گیرد ولی کتابخانه، امروز یک مرکز و پایگاه فرهنگی و اجتماعی است و ترکیبی از خدمات حوزه فرهنگ و اجتماع و اطلاع‌رسانی، به معنای دانش‌افزایی، در آن در حال رخ دادن است و این فضا در ایران هم شکل گرفته و در حال توسعه است. تمامی کتابخانه‌های عمومی بخش کودک دارد و در بازطراحی‌ها و ایجاد فضاهای جدیدمان به مراکز علم و فناوری و دانش و فضای کار اشتراکی و کارگاه‌های خلاق و آزمایشگاه‌های علمی دست پیدا می‌کنیم. در کتابخانه‌های ما مراکز مشاوره روانشناسی و علوم تربیتی، باشگاه‌های خلاقیت و محافل ادبی و قرآنی وجود دارد. علاوه بر این یک گام جلوتر گذاشتیم و آن هم کتابخانه‌های ویژه کودک و نوجوان با نام «هدهد سفید» است که تمام خدماتشان مخصوص بچه‌های عزیز است.
وی افزود: یکی از کارهای اساسی که در این سالها پیش بردیم، موضوع کسب‌وکارهای کوچک و خانگی در کتابخانه‌های عمومی است که تعدادی از کتابخانه‌های ما در جهت مهارت‌افزایی اعضاء، تلاش کرده و آن را تبدیل به تولیدی کردند که می‌تواند خارج از کتابخانه به درآمد برسد. محور این امور و مبنای آن هم کتاب است. ما سال گذشته همایش بین‌المللی «کتابخانه‌های عمومی و کسب‌وکارهای کوچک» را داشتیم که با ارائه صاحب‌نظران خارجی و ایرانی به صورت حضوری و مجازی برگزار شد و ۲۱ رویداد استانی هم در ادامه آن شکل گرفته است که تولیدات اعضای کتابخانه‌های عمومی را عرضه کردند. مثلاً در بشاگرد استان هرمزگان، هنر حصیربافی با برگ نخل را داشتیم که آموزشش در کتابخانه اتفاق افتاده و عرضه شده است. در مرحله بعد هم تجاری‌سازی را آموزش دادیم تا بتوانند از این فرصت استفاده کنند. کتابخانه در این فرآیند صرفاً آموزش‌دهنده و تسهیل‌گر است و خود وارد فعالیت اقتصادی نمی‌شود.
رمضانی در پاسخ به این سؤال که آیا این خدمات در نقاط دوردست هم برای همه اعضاء فراهم است، عدم تمرکزگرایی را نقطه قوت اقدامات توسعه‌ای نهاد دانست و تأکید کرد: وضعیت کتابخانه‌ای ما در تهران حتماً خوب نیست ولی در شهرهایی مثل زنجان و یزد چه‌بسا نسبت به تهران بهتر باشد. کتابخانه شهید سلیمانی شهر جدید سهند، در حاشیه تبریز، وضعیت مطلوب‌تری نسبت به مرکز دارد. اگر کتابخانه‌ای را بر اساس این رویکرد جدید نهاد در یک روستا هم ایجاد کردیم، با توجه به همین الگو و اقتضائات فضای آن، بازآرایی و توسعه پیدا کرده است. در کشور ۸۰۰ کتابخانه روستایی داریم، لذا فعالیت کتابخانه‌ای در شهرهای کوچک خیلی پررونق‌تر از کلانشهرها است.
وی درباره به‌روزرسانی کتابها در کتابخانه‌ها و ایجاد فضا برای گستردگی کتاب‌های الکترونیکی، اظهارداشت: هنوز در ایران و دنیا سهم کتاب مکتوب قابل مقایسه با کتاب الکترونیک نیست. سهم کتاب کاغذی حدود ۸۰ درصد و کتاب الکترونیکی ۲۰ درصد است. البته این مسئله را که ما داریم به سمت بهره‌برداری کتاب الکترونیک حرکت می‌کنیم را نفی نمی‌کنم ولی شیب تندش به آن سرعت نیست. خیلی از نشریات معروف دنیا نسخه فیزیکی را جمع کردند و الکترونیک شدند ولی دوباره بازگشتند. دلیلش این است که مراجعه به نسخه فیزیکی بالاست. راجع به تامین کتاب مکتوب، چه برای مردم به صورت خرید آزاد و چه برای کتابخانه ها با افزایش قیمت کتاب دچار مشکل هستیم چون موجب کاهش‌یافتن قدرت خرید کتاب برای مردم می‌شود و بودجه خرید کتاب نهاد به نسبت بازار نشر بودجه اندکی است چون بازار نشر ما در سال گذشته حدود ۱۲ همت درآمد داشته و کل بودجه‌ای که سیستم فرهنگی کشور داشته، کمتر از ۱۰۰ میلیارد تومان است و شما در این سیستم تامین‌کننده نیاز مخاطب نمی‌توانید باشید. من در صحبت‌هایم در حضور آقای رئیس‌جمهور گفتم که ما اگر دنبال دسترسی مردم به کتاب هستیم، حتما امکان خرید کتاب برای همه فراهم نخواهد شد ولی ما می‌توانیم با توسعه کتابخانه‌ها و به‌روزرسانی منابع آنها نیاز مردم را برطرف کنیم.
پس از این، دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور درباره مبنای خرید و انتخاب کتاب‌های مورد نیاز کتابخانه‌ها، تصریح کرد: من نمی خواهم بگویم که هیچ خرید سفارشی در نهاد اتفاق نمی‌افتد ولی اگر کتابی خریداری کردیم خیلی کم پیدا می‌شود که سفارشی باشد. آخرین خرید کتابمان که عمده هم بود، بر اساس انتخاب کتابداران بوده که نیاز مخاطب را شنیدند و انتخاب کردند. اساسا به لحاظ فنی اصطلاح مجموعه‌سازی را برای کتاب و کتابخانه به کار می‌برند یعنی کتاب‌هایی که در هر کتابخانه هست، مجموعه آن کتابخانه حساب می‌شود. ما هرم مجموعه‌سازی در کتابخانه را به سمت کتاب‌های پر مخاطبی که مورد مراجعه مردم است بردیم. این موضوع یک منطق اولیه دارد که در مرحله امانت کتاب، رده کودک و نوجوان پر امانت‌ترین و در بازار فروش هم همین رده پر فروش‌ترین است و بعد از آن موضوعات داستان و رمان قرار می‌گیرد. فروش و امانت بر هم منتطبق است. ما ساختار خریدمان را با مشورت گرفتن از کتابداران و نیازهای مردم به سمت رده‌های پر امانت و پر مراجعه کتابخانه‌ها و کتابفروشی‌ها بردیم. همکاران کتابدار من که مشاوران امین این حوزه هستند، برای انتخاب کتاب براساس نظر اعضاء مشارکت می‌کنند. ما اگر میخواهیم کتابخانه‌هایمان رونق بگیرد باید بخش مردم را افزایش دهیم. ما هر جا با مردم روبرو شدیم و اعتماد کردیم و نظرشان را دیدیم حضورشان پررنگ‌تر و اثرگذار بوده است لذا با این منطق جلو رفتیم ولی عدد خرید ما با توجه به تولیدات روز بازار نشر و نیاز مردم و منابعی که در کتابخانه‌ها هست، عدد کمی است و نیاز به همت بیشتری در تامین بودجه وجود دارد. آقای رئیس‌جمهور هم قول‌هایی دادند و اگر محقق شود، ما حتما در حوزه دسترسی کتاب بر اساس منابع جدید پیشرفت می‌کنیم.
وی درباره تعداد اعضای کل کتابخانه‌های عمومی کشور و اقداماتی که برای افزایش آن انجام شده، اظهار داشت: ما بیش از ۱۲ میلیون عضو در کتابخانه‌های عمومی داریم که این تعداد با کدملی و شماره تماسی که بر اساس آمار ثبت احوال ارائه شده، محاسبه شده است. مراجعین در هر کتابخانه‌ای که متصل به سامانه نهاد به نشانی Samanlp.ir است، بر اساس کدملی به صورت سراسری می‌توانند عضو شوند یعنی اگر در تهران عضو شدند، در هر کجای ایران می‌توانند با کد ملی کتاب امانت بگیرند. از این تعداد، بخشی از اعضا استفاده‌هایشان از جنبه‌های دیگر کتابخانه است. از ابتدای سال تا الآن، کمتر از ۳ میلیون نفر با کدملی کتاب امانت گرفتند که البته عدد کتاب‌های امانت گرفته شده در روز، ماه و سال خیلی بیشتر است. تعداد کتاب‌هایی که در کتابخانه‌های عمومی وجود دارد بیش از ۵۵ میلیون جلد است که به نسبت سرانه جمعیت باید افزایش پیدا کند. در همه این ساختار، بخش کودک و نوجوان سهم اول را دارد یعنی ۶۰ درصد اعضای ما کودک و نوجوان هستند و از آن ۴۰ درصد مابقی هم ۶۰ درصد مادران خانوار هستند. لذا کشش به سمت کتاب و کتابخوانی وجود دارد و ما باید برنامه‌هایمان را برای اینکه کتاب‌خواندن به عادت تبدیل شود و مورد مراجعه باشد و درونی شود پیش ببریم و بشود یک گام جلو بگذاریم.
مهدی رمضانی تعداد کتابداران و مسائل رفاهی و معیشتی آنها را مورد تاکید قرار داده و با تمجید از مقام والای آنها افزود: کتابداران انسان‌های زحمت‌کش و موثر و کم سر و صدایی در فضای جامعه ما هستند اما فرهیخته‌اند. برخی از کتابداران ما و کتابخانه‌های ما در نقاط مختلف کشور، محل رفع و رجوع اختلافات و مشکلات منطقه‌ای هستند. بنده هم اگر اینجا حاضرم به واسطه وجود آنهاست. ما ۷۵۰۰ همکار در سراسر کشور داریم که بیش از ۶۰۰۰ نفرشان فقط کتابداران هستند. یکی از نکاتی که دغدغه این عزیزان هست، بحث معیشت آنهاست که تامین آن با توجه به اینکه خیلی تعداد زیادی نیستند، نمی‌تواند از توان دولت خارج نباشد. برخی از نکات معیشتی این عزیزان خیلی جزئی است و قول هایی هم در این زمینه‌ها از سمت آقای دکتر پزشکیان و آقای دکتر عارف داده شده است. البته در طول سال‌های گذشته اقدامات و اتفاقاتی در ارتقای معشیت این عزیران و حقوق آنها صورت گرفت ولی اینقدر چانه این حقوق‌ها را کوچک گرفتند که آن اعداد از رفاهیات اعلام شده دولت کمتر بوده و سعی کردیم حداقل به میانگین آن، برسانیم. با این حال، کتابداران عزیز زحمات زیادی می‌کشند و در همین ایام هفته کتاب در سراسر کشور قریب ۱۷ هزار برنامه را در کتابخانه‌های سراسر کشور به صورت دقیق و حساب شده مثل جمع‌خوانی، معرفی کتاب و محافل ادبی و قرآنی برگزار می‌کنند.
دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در پاسخ به سوالی درباره عدد پرچالش سرانه مطالعه در کشور و ملاک‌های آن تصریح کرد: سرانه، کلیدواژه‌ای است که مرسوم شده ولی به مفهوم آن دقت نمی‌شود و لازم است روی آن دقیق‌تر شوند. آخرین پیمایشی که توسط مرکز پژوهش‌های سازمان صورت گرفته، ۳۳ دقیقه در روز را اعلام کرده است ولی اگر منطق را زمانی که می‌خواهید بخوانید؛ مثل یک کتاب فلسفی که سرعت پیشرفت‌تان در مطالعه پایین‌تر می‌آید یا در حوزه ریاضی و علمی یا تخصصی یا رمان و دیوان شعر که سرعت در آن بالاتر است درنظر بگیرید، عدد متفاوت می‌شود . بررسی‌های ما نشان می‌دهد که تقریبا دو دهه است که خیلی از کشورها برای سنجش مطالعه از این شکل ما فاصله گرفته‌اند و به سمت عادت‌های خواندن روی آوردند. ما پیمایشی را با عنوان «عادات خواندن ایرانیان» با دانشگاه تهران و ایسپا اجرا کردیم که در آن یکی از سوالات این بود که اگر کتابی در دسترس مطالعه شما باشد، چند درصد وجود دارد که آن را مطالعه کنید؟ که میانگین بین‌المللی آن ۴۰ درصد و در ایران هم آمارش ۶۰ درصد است و این بسیار عدد امیدوارکننده‌ای است. یعنی اگر فرصت در اختیار مردم قرار بگیرد، می‌روند و از امکانت کتابخانه‌ها استفاده می‌کنند. البته یک آفتی دارد که انتخاب در آن وجود ندارد که با یک هدفی به سمت خواندن بروند ولی نقطه مثبت علاقمندی به خواندن است. پیمایش دیگری درباره نیازها و نظرات کاربران نهاد نسبت به کتابخانه‌های عمومی هم هست که چون نهایی نشده من اعلام نمی‌کنم. نکات امیدوارکننده است البته ما تا آن نقاط آرمانی که ایرانی‌ها بافرهنگ هستند و کتاب و کتابخانه در ایران قدمت دارد، فاصله داریم ولی به‌نظرم این سرانه‌ها قابل اتکا و دقیق و مناسب نیست که بخواهیم با یا بدون احتساب کتب درسی و غیر درسی یا در کتب دینی و قرآن مقایسه و سنجش کنیم. اگر کنکور بد است، پس چرا ما فرزندانمان را به خواندن کتب درسی برای کنکور تشویق می‌کنیم. در کتب دینی هم، قرآن کتابی است که ما بر اساسش سیر زندگیمان را پیش می‌بریم یا کتاب مفاتیح را که محدث قمی به قول مرحوم آیت‌الله فاطمی‌نیا عمرش را برایش گذاشته، سبک می‌شماریم. این نگاه، نگاه جامعی نیست.
او درباره میزان نمود کتاب و کتابخوانی در خانواده‌های ایرانی، گفت: اتفاقا خانواده‌ها اهتمامشان به کتاب‌خوان بودن بچه‌ها بیشتر از سیستم آموزشی است. کتاب حوزه کودک را مردم می‌خرند و کودک آن را می‌خواند. این کودک وقتی وارد سیکل آموزشی ما می‌شود، از مطالعه غیردرسی فصله می‌گیرد و راه حلش هم مدرسه است. ما هیچ چاره‌ای برای حل مساله کتاب و کتابخوانی و مانوس‌شدن فرزندانمان نداریم جز اینکه موضوع کتاب و مطالعه غیردرسی را در مدرسه‌ها ببریم و جا بیندازیم. زنگ خواندن تبلورش هست و مهمتر از آن تغییر نگاه به کتاب است که آن بچه‌ها کتاب برایشان لذت بخش باشد و وقتی یک ماجرای تاریخی را در کتاب درسی‌شان خواندند، بروند و آن را در کتاب غیردرسی دنبال کنند.
رمضانی در همین راستا اعلام کرد نهاد مشتاق همکاری با آموزش و پرورش است و سپس ادامه داد: ما مکاتباتی هم در این باره کردیم که ما مساله کتابخوانی را باید در مدارس به شکل جدی پیش ببریم و زنگ خواندن می‌تواند شروع این مسئله باشد. از عزیزان آموزش و پرورش میخواهیم در این زمینه پیش‌دستی کنند و منجر به امضای تفاهم‌نامه‌ای شود چون قابل انجام است. اگر کتاب‌خواندن کار خوبی است، بیاییم باب کتاب‌خواندن را باز کنیم. چون ما امکان ایجاد کتابخانه در همه مدارس را نداریم، پیشنهاد کردیم مدارس را به شبکه ۴۰۰۰ کتابخانه در کشور متصل کنیم تا بچه‌ها از کتاب امانت بگیرند. این کار نشدنی نیست. ممکن است این امکان دسترسی برای همه فراهم نشود ولی برای تعدادی هم که تامین می‌شود، با ارزش است .
وی راجع به بحث پراکندگی عادلانه کتابخانه‌ها و تقسیم عادلانه کتاب بین آنها هم اظهارداشت: ما اقدامی که کردیم این است که برای توسعه شبکه کتابخوانی، به سمت آمایش سرزمینی رفتیم و جزو نخستین دستگاه‌های فرهنگی هستیم که به آن متصل شدیم. هم جی‌آی‌اس و هم رفتن روی فضای مجازی برای آمایش سرزمین را پیش بردیم و این مسئله را در نهاد با جدیت پیش می‌بریم. نیاز کتابخانه‌ای که در حاشیه روستا هست با کتابخانه‌ای در مرکز تهران، با کتابخانه‌ای که در فضای تجاری است، فرق می‌کند. اساسا تلاش کردیم بخشی از خریدمان غیرمتمرکز باشد که بر اساس استان‌ها و واحدهای داخلی کتابخانه هم امکان خرید داشته باشیم. بخش عمده منابع ما از اهدای مردم تامین می‌شود و از مردم هم میخواهیم به این اقدامات ادامه دهند. اداره کتابخانه باید با توجه به اقلیم جغرافیایی باشد.
عضو شورای فرهنگ عمومی در پاسخ به سوالی مبنی بر راه‌حل مشکل گرانی کتاب و کاغذ و اقدامات صورت‌گرفته در این زمینه، خاطرنشان کرد: ضلع دیگر حل مسئله دسترسی به کتاب، توسعه فضای مجازی و الکترونیک است. مهمترین مسئله در این مسئله تقنینی و قانون‌گذاری است که در آن فقیر هستیم. در سند ملی خواندن، بندی وجود دارد که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و نهاد کتابخانه‌ها و کتابخانه ملی را موظف می‌کند، مطالعات زیادی برای مراجعه به مراجع انجام دهند. ما قبل از سند هم از طریق کمیسیون فرهنگی مجلس و هم شورای عالی انقلاب فرهنگی این موضوعات را پیگیری کردیم. هرآنچه که به صورت مجازی منتشر می‌شود ، کتاب الکترونیک نیست. مراجعه به فضای مجازی افزایش یافته ولی مطالعه یک کتاب الکترونیک کاهش پیدا نکرده است در واقع، معنای خواندن متفاوت شده است چون خواندن خیلی مسئله وسیعی است. ما مهمترین مسئله‌مان در توسعه فضای مجازی، توجه به مسائل تقنینی است تا دسترسی به کتابخانه الکترونیک را پیش ببریم که دارد پیش می‌رود. واردات کاغذ توسط وزارت صمت و فرهنگ و ارشاد اسلامی انجام می‌گیرد ولی جلساتی راجع به این موضوع برگزار شده و لازم است جدی‌تر پی گرفته شود.
ارسال نظر