به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، مریم کشوری، عضو هیئت علمی گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه اصفهان پیرامون مقاله خود با عنوان «تحلیل مضامین خدمات فرانهادی کتابخانه‌ها: مطالعه اخبار وب‌سایت نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور» در صدوهجدهمین شماره فصلنامه علمی پژوهشی «تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی» گفت: خدمات فرانهادی با هدف توسعه شاملیت اجتماعی، به معنای رساندن خدمات کتابخانه به کاربران غیرکتابخانه‌ای است که به دلیل برخی محرومیت‌ها، نمی‌توانند به صورت حضوری از خدمات کتابخانه استفاده کنند.
وی افزود: بر اساس رسالت جهانی کتابخانه‌های عمومی، اجتماعات مخاطب این کتابخانه‌ها «همه» هستند و این موضوع اهمیت توجه به اجتماعات محروم را مضاعف می‌کند. محرومیت در تمامی جنبه‌های خود (اقتصادی، فرهنگی، آموزشی، مسافتی، و مانند آن) می‌تواند مانعی برای دستیابی به منابع کتابخانه‌ای باشد. به نظر من خدمات فرانهادی از اقدامات نوآورانه کتابداران برای رساندن خدمات به اجتماعات محروم است که لازم است در میان مجموعه خدمات کتابخانه‌های عمومی، به صورت ویژه‌ای مورد توجه قرار گیرد.
عضو هیئت مدیره انجمن علمی ارتقای کتابخانه‌های عمومی ایران درباره شکل‌گیری ایده این مقاله بیان کرد: به نظر من، تا پیش از کرونا، کتابداران چندان از فعالیت‌های همدیگر خبر نداشتند. البته پرتال کتابخانه‌ها و ادارات‌کل استان‌ها و نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور تلاش‌های ارزشمندی در این زمینه انجام دادند اما در دوران کرونا، که کتابداران به فضای مجازی کوچ کردند و مجموعه فعالیت‌های خود را با بهره‌برداری بیشتری در رسانه‌های مجازی به نمایش گذاشته و معرفی کردند، بیشتر از فعالیت‌های هم مطلع شده و از هم ایده گرفتند. من در بسیاری از فعالیت‌های کتابداران دیدم که با تلاش و زحمت و حتی استفاده از وسایل شخصی خودشان به مناطق یا اجتماعات محروم رفته و ترویج خواندن می‌کنند. این موضوع ایده‌ای را در ذهن من پروراند که حالا که کتابداران به اهمیت این نوع خدمات تأکید بسیار دارند و تلاش بسیاری برای بیرون بردن مجموعه به میان اجتماعات محروم دارند، بهتر است پژوهش‌هایی هم در رابطه با شناخت بیشتر نسبت به این خدمات انجام شود. لازم به ذکر است که پژوهش‌هایی از این دست در کشور ما (و البته در سطح بین‌المللی) اندک هستند و پیشنهاد می‌شود پژوهشگران و کتابداران نسبت به این موضوع اهتمام داشته باشند.
او همچنین با بیان اینکه این پژوهش با رویکرد کیفی و به روش تحلیل مضمون انجام شده است، اظهار داشت: برای انجام کار پژوهشی از این دست، منابع گردآوری داده چندانی در اختیار نیست. احتمالاً مصاحبه با کتابداران (مخصوصاً کتابداران سیار و نیز کتابداران کنشگر) هم راه خوبی برای بررسی اهداف فرانهادی کتابخانه‌های عمومی کشور باشد؛ اما به نظر می‌رسد اطلاعات و اخبار مندرج در وب‌سایت نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور می‌تواند بینشی گسترده‌تر در این راستا ارائه کند زیرا نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور مرجع اصلی کتابخانه‌های عمومی ایران است که فعالیت‌های مهم و ارزشمند کتابداران را منتشر می‌کند. به همین دلیل، در این اثر سعی شد با تحلیل مضامین موجود در اخبار نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور به موضوعات و موارد مورد تأکید در ارائه خدمات فرانهادی پرداخته شود. البته در این مسیر محدودیت‌هایی نیز وجود داشت.
کشوری ادامه داد: اول اینکه اخبار درج شده انتظار می‌رود پوششی جامع‌تر نسبت به این گروه خدمات مهم داشته باشد، در حال حاضر سهم خدمات فرانهادی از مجموعه اخبار مندرج در وب‌سایت اندک است. ضمن اینکه چنانچه بخش کلیدواژه‌های اخبار به صورت منسجم و یکدست ذیل هر خبر تکمیل شود به بازیابی اخبار مرتبط کمک بیشتری می‌کند.
وی یادآور شد: نتایج پژوهش‌های علمی می‌توانند جنبه‌هایی عملی داشته باشند که به فعالیت‌های کتابخانه‌ای جهت داده و به کاهش مشکلات کمک کنند. البته این نتایج به خودی خود تضمینی برای اجرا و اثرگذاری ندارند و لازم است پژوهشگران اقداماتی در این زمینه انجام دهند. به نظر می‌رسد اگر پژوهشگران بخواهند به معنای واقعی شاهد به ثمر نشستن محصولات پژوهشی خود در محیط واقعی باشند، باید به طور مداوم جنبه‌های عملی کار خود را در عرصه‌ها و فضاها مختلف اشاعه دهند. برگزاری سخنرانی‌ها و تهیه خلاصه یافته‌های کاربردی و عملی از پژوهش‌ها می‌تواند در این زمینه مؤثر باشد.
عضو هیئت علمی گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه اصفهان مهم‌ترین هدف این مقاله را تحلیل مضامین خدمات فرانهادی کتابخانه‌های عمومی کشور دانست و گفت: به نظر می‌رسد توانست در چارچوب میدان پژوهش به هدف خود نائل شود؛ زیرا مفاهیم مهمی مانند «شاملیت اجتماعی»، «خلق سرمایه اجتماعی»، «تقویت بهزیستی اجتماعی»، «ترویج فرهنگ مطالعه»، و «تقویت ارزش‌های اجتماعات» شناسایی شدند که نشان‌دهنده خیر اجتماعی کتابخانه‌های عمومی برای اجتماعات محروم هستند. البته قطعاً در این زمینه نیاز به پژوهش‌های بیشتر کاملاً احساس می‌شود. به طوری که همچنان با قاطعیت می‌توان گفت: «ما چیز زیادی در مورد خدمات فرانهادی کتابخانه‌های عمومی کشور نمی‌دانیم».
برای دسترسی و مطالعه این مقاله و سایر مقالات شماره ۱۱۸ فصلنامه علمی-پژوهشی تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی اینجا را ببینید.
ارسال نظر