به گزارش پایگاه اطلاع رسانی نهاد کتابخانه های عمومی کشور، روزهای تازه سال و قرن جدید را آغاز کرده ایم و مثل شما که در حال خواندن این متن هستید، ما هم در نهاد کتابخانه های عمومی کشور تصمیم گرفته ایم، در آستانه سال نو، نگاهی به نامه اعمالمان بیندازیم و آنچه را که در سال گذشته بر ما گذشت، به اختصار مرور کنیم تا ما هم، باز مثل شما، به خود گوشزد کنیم «وان مواعید که کردی مرود از یادت». در دو گزارش قبلی نظرات کتابداران سراسر کشور در سالی که گذشت و فعالیت های توسعه ای نهاد در حوزه کتابخانه ها و ترویج کتابخوانی را مرور کردیم و امروز بنا داریم به فعالیت های پژوهش محور نهاد بپردازیم. فعالیت هایی که نقش موثری در ارائه خدمات بهتر و متنوع تر نهاد ایفا می کند. مسئولین این کار در نهاد کتابخانه های عمومی کشور با معاونت برنامه ریزی، پژوهش و فناوری اطلاعات است که تلاش برای ایجاد ساختاری رسمی با هدف افزایش نوآوری و بهره وری را دستور کار خود قرار داده است و درصدد است با فراهم کردن زیرساخت های مناسب، ضمن تأمین رضایتمندی و ایجاد انگیزه در نیروی انسانی سازمان، مسیر را برای تحقق اهداف سازمان هموار کند.
در این گزارش بخشی از مهم ترین اقدامات معاونت برنامه ریزی، پژوهش و فناوری اطلاعات نهاد در سال ۱۴۰۰ آمده است.
مسابقه ملی «طراحی کتابخانه عشایری»
معاونت برنامه ریزی، پژوهش و فناوری اطلاعات نهاد سال ۱۴۰۰ را با انتشار فراخوان مسابقه ملی «طراحی کتابخانه عشایری» در نیمه نخست فروردین ماه این سال آغاز کرد. این مسابقه با مشارکت نهاد و فب‌لب ایران، به منظور ارائه طراحی کتابخانه‌ای قابل حمل برای خدمات‌رسانی به عشایر کشور برگزار شد.
این مسابقه ملی با مشارکت بیش از ۴۴۰ تیم طراحی یا طراح مستقل و ارسال ۱۷۳ اثر برگزار شد که طی آن مجموعه ارزشمندی از ایده‌های نوآورانه برای طراحی و ساخت یک واحد سیار کتابخانه عشایری به دبیرخانه مسابقه رسید. این آثار بر اساس معیارهای ۸گانه «نوآوری در طراحی و ساخت پذیری»، «قابل حمل بودن با وسائل نقلیه مرسوم»، «امکان حمل و نگه‌داری ۲۵۰۰ تا ۴۰۰۰ کتاب و اقلام فرهنگی»، «طراحی درست مکانیزم احتمالی باز و بسته شوندگی طرح»، «فضاسازی کالبدی و پیرامونی ۴۰ تا ۶۰ مترمربعی»، «امکانات چندرسانه‌ای» و «امکان ارائه خدمات دولت الکترونیک» مورد بررسی و ارزیابی هیئت داوران قرار گرفت و در نهایت با تقدیر از ۸ اثر برتر به کار خود خاتمه داد.
نخستین مرحلۀ طرح «مأموریت کتابخانۀ من» به سرانجام رسید
نخستین مرحلۀ آموزش و مشاورۀ برنامه‌ریزی راهبردی در قالب طرح «مأموریت کتابخانه من»، ۳۱ فروردین ۱۴۰۰ به سرانجام رسید. کتابخانه‌های داوطلب راه‌یافته به این طرح در زمستان ۱۳۹۹ در تعامل با دفتر برنامه‌ریزی نهاد و اساتید مدعو، آموزش‌های تخصصی فشرده و مشاورۀ لازم را برای رسیدن به مأموریت ویژۀ خود دریافت و مستندات لازم برای آن را تدوین کرده و با حضور فعال و مشتاقانه در گروه‌های همفکری و یادگیری مستمر، در جریان بهبود زندگی جمعیت خدمت‌گیر کتابخانۀ خود پیش رفتند. در پایان این مرحله، ۲۴ کتابخانه موفق شدند این طرح را با موفقیت طی کنند. بر اساس داوری نتایج پروژۀ پایانی،۱۰ کتابخانه به عنوان کتابخانه برتر معرفی شدند.
برگزاری ۲۵ عنوان دوره آموزشی با هدف توانمندسازی نیروی انسانی
نهاد کتابخانه های عمومی کشور در دومین ماه سال ۱۴۰۰، با برگزاری ۲۵ عنوان دوره آموزشی به تفکیک مشاغل مرتبط، به توانمندسازی نیروهای خود همت گماشت. این دوره ها بر اساس نیازسنجی از واحدهای مختلف، برای پست‌های گوناگون در تمامی سطوح سازمانی کتابخانه، اداره شهرستان، ستاد استان و ستاد مرکزی طراحی شده و به دو صورت آنلاین و آفلاین، با همکاری مجتمع فنی تهران، مرکز آموزش مدیریت دولتی، شرکت توان‌آفرین وستا و مؤسسه مطالعات منابع انسانی راهبران توسعه برگزار شد.
دوره های SQL Server و طراحی و پیاده سازی سیستم مدیریت امنیت اطلاعات (ISMS)؛ دوره جامع متره، برآورد و صورت وضعیت‌نویسی؛ دوره های آموزشی آئین نگارش و مکاتبات اداری؛ دعاوی حوزه پیمانکاری؛ بودجه ریزی عملیاتی؛ زبان بدن و ارتباطات بین فردی؛ حسابرسی بیمه و قوانین تامین اجتماعی و ... برخی از دوره های ارائه‌شده بود.
سلسله وبینارهای فراملی «روایت‌هایی از ایده‌ها و الگوهای مدیریت کتابخانه‌های عمومی»
دفتر پژوهش و آموزش به منظور توسعه یادگیری و ارتقای بینش و دانش کارکنان، از طریق انتقال تجربه و ایده از بیرون نهاد به داخل این مجموعه، سلسله وبینارهای فراملی «روایت هایی از ایده ها و الگوهای مدیریت کتابخانه های عمومی» در قالب به اشتراک‌گذاری تجربه و ایده ساماندهی کرد. این وبینارها به دبیری منصور کوهی رستمی، رئیس هیئت مدیره انجمن علمی ارتقای کتابخانه‌های عمومی با مشارکت اساتید دانشگاه‌ها، کتابداران و مدیران کتابخانه‌های عمومی کشورهای مختلف برگزار شد.
این سلسله وبینارها طی ۱۰ نشست به موضوعاتی همچون توسعه خدمات کتابخانه‌های عمومی برای گروه‌های حاشیه‌ای، طراحی خدمات برای کتابخانه‌ها، جامعه اطلاعاتی و خدمات دیجیتال در کتابخانه‌های عمومی و چرا کتابخانه‌ها متفاوتند، جامعه خدمت گیرنده، چگونگی ارائه خدمات به مهاجرین و ... پرداخت.
انتخاب ۶ کتابدار برای بازدید از کتابخانه عمومی امام امیرالمؤمنین (علیه السلام) نجف
انتخاب ۶ کتابدار برای بازدید از کتابخانه عمومی امام امیرالمؤمنین (علیه السلام) نجف، یکی از برنامه های پر استقبال معاونت برنامه ریزی، پژوهش و فناوری اطلاعات بود. ماجرا از آنجا آغاز شد که در هشتمین جلسه از سلسله وبینارهای «روایت‌هایی از ایده‌ها و الگوهای مدیریت کتابخانه‌های عمومی» با حضور حج‍ت الاسلام و المسلمین حیدر السهلانی، مدیر کتابخانه عمومی امام امیرالمؤمنین (علیه السلام) نجف، شیخ حیدر السهلانی قول میزبانی از کتابداران حاضر در جلسه را برای بازدید از این کتابخانه و تشرف به کربلای معلی و نجف اشرف داد؛ مهدی رمضانی، معاون توسعه کتابخانه‌ها و ترویج کتابخوانی نهاد هم آمادگی نهاد را در این خصوص اعلام کرد.
پس از برنامه ریزی های انجام شده، مقرر شد کتابخانه امام امیرالمومنین(علیه السلام) نجف میزبان ۶ نفر از کارکنان نهاد برای بازدید از آن کتابخانه و زیارت حرم ائمه در عراق باشد. پس از انجام قرعه کشی از میان ۲۵۷ نفری که بیش از ۲۰ دقیقه در این وبینار حاضر بودند، ۶ نفر به عنوان منتخب اصلی و ۶ نفر به عنوان ذخیره انتخاب شدند.
انتشار فراخوان دومین دوره از طرح «ماموریت کتابخانه من»
تجربه موفق برگزاری اولین دوره طرح «مأموریت کتابخانۀ من» در سال ۹۹، به منظور ایجاد تاثیر واقعی در زندگی مردم و طراحی خدمات و برنامه‌های متناسب هر کتابخانه بر اساس جامعۀ خدمت‌گیر خود، معاونت برنامه‌ریزی، پژوهش و فناوری اطلاعات نهاد را بر آن داشت که با انتشار فراخوان دومین دوره، این طرح را برای دومین بار اجرا کند. دومین دوره از اجرای محدود این طرح از ابتدای مرداد ۱۴۰۰ با مشارکت جمعی از مسئولان کتابخانه‌های عمومی و همراهی کتابداران آغاز شد و در نهایت با معرفی ۲۰ کتابخانه برتر به پایان رسید.
ابلاغ دستور ارائه خدمات ویژه هم‌وطنان افغانستانی در کتابخانه‌های عمومی
پس از انجام اقدامات پژوهشی و برگزاری کارگاه‌های «طراحی خدمات ویژه برای هم‌وطنان افغانستانی»، مرداد ماه ۱۴۰۰ با دستور دبیرکل نهاد، ۱۱خدمت ویژه هم‌وطنان افغانستانی برای اجرا به صورت آزمایشی ابلاغ شد.
بسته خدمات ویژه هم‌وطنان افغانستانی شامل ۱۱ خدمت با هدف پاسخ‌گویی به نیازهای هم‌وطنان افغانستانی با همکاری جمعی از کتابداران، فرهیختگان و فرهنگیان ایرانی و افغانستانی تدوین شد. موضوعات این خدمات شامل امانت تجهیزات و وسائل کمک‌آموزشی، مشاوره شغلی و تحصیلی، برگزاری دورهمی‌های افغانستانی‌های مقیم ایران، ایجاد انجمن مفاخر و مشاهیر افغانستان و ایران، برگزاری جشنواره آیین و رسوم و بازی‌های محلی افغانستان، تقویت منابع کتابخانه‌ای، ارائه مشاوره اطلاعاتی از طریق پایگاه‌های اطلاعاتی مهاجران و ... بوده است.
انتشار استاندارد پایه «تخصیص فضاهای کتابخانه عمومی»
استاندارد پایه «تخصیص فضاهای کتابخانه عمومی» با هدف زمینه‌سازی دسترسی عادلانه به خدمات کتابخانه‌های عمومی به همت نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور با همراهی ده سازمان سیاست‌گذار، تدوین و منتشر شد. این استاندارد در قالب یک کتاب ۵۶ صفحه ای منتشر شده و چهارچوب کلیِ تخصیص انواع فضاها برای خدمات فراگیر و مشترک بین همه کتابخانه‌ها را تعیین می کند.
انتشار استاندارد «خدمات کتابخانه عمومی برای سالمندان»
استاندارد «خدمات کتابخانه‌های عمومی برای سالمندان» به همت نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور با همراهی ده نهاد مرتبط با سالمندی، به منظور ارائه خدمات باکیفیت برای سالمندان در کتابخانه‌های عمومی، تدوین و منتشر شد.
از جمله ویژگی‌های این استاندارد یکپارچگی با اسناد فرادستی (ملّی) و بهره‌گیری از خرد جمعی است. در تدوین سند از نظرات کارشناسی و ارزشمند اشخاص حقیقی و حقوقی صاحب‌نظر و دست اندرکاران بهره‌گیری شده است. مطالعه و بررسی جامع نگرانه منابع مرتبطی که در حوزه کتابخانه های عمومی در سطح بین المللی مورد استفاده قرار می گیرد از جمله ویژگی های دیگر این استاندارد است.
افتتاحیه «همایش بین المللی طراحی و توسعه خدمات کتابخانه‌های عمومی؛ الگوها، تجربه‌ها و ایده‌ها»
افتتاحیه همایش بین المللی «طراحی و توسعه خدمات کتابخانه‌های عمومی؛ الگوها، تجربه‌ها و ایده‌ها» با دبیری علمی لیلی سیفی، دانشیار دانشگاه بیرجند و دبیری اجرایی روح الله منوچهری، مدیرکل کتابخانه های عمومی استان فارس آبان ماه ۱۴۰۰ برگزار شد. هدف از برگزاری این همایش، به همت انجمن علمی ارتقا کتابخانه‌های عمومی با مشارکت نهاد، فراهم سازی بستری مناسب برای تبادل افکار و به اشتراک‌گذاری تجارب و ایده های نوین است. این همایش فرصتی برای حرفه مندان، کتابداران و پژوهشگران است تا جدیدترین نوآوری ها، روند ها، نگرانی ها و چالش‌های عملی موجود در زمینه خدمات و توسعه کتابخانه های عمومی را مطرح و بررسی کنند.
همایش بین المللی «طراحی و توسعه خدمات کتابخانه‌های عمومی؛ الگوها، تجربه‌ها و ایده‌ها»، همچنین دو بخش جنبی با عناوین «جایزه خدمات برون کتابخانه‌ای» و «مسابقه طراحی خدمت» در نظر گرفته است. «جایزه خدمات برون کتابخانه‌ای» ویژه کتابداران کتابخانه های عمومی بوده و به آثاری در حوزه خدمات برون کتابخانه‌ای تعلق می گیرد. «مسابقه طراحی خدمت» ویژه پژوهشگران رشته های مختلف طراحی شده است.
این همایش ادیبهشت ماه ۱۴۰۱ به میزبانی شهر شیراز برگزار خواهد شد.
نشست هم اندیشی سرپرست نهاد با پیشکسوتان و استادان علم اطلاعات و دانش‌شناسی
پس از انتصاب مهدی رمضانی از سوی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان سرپرست نهاد کتابخانه های عمومی کشور، برگزاری نشست هم اندیشی با پیشکسوتان و استادان علم اطلاعات و دانش‌شناسی از نخستین اقدامات انجام شده بود.
رمضانی از این جلسه به عنوان فرصتی برای شنیدن یاد کرد و گفت: بنای ما از برگزاری این جلسه، شنیدن و یادگرفتن است و فارغ از اینکه تا چه زمانی توفیق خدمت در این عرصه را داشته باشم، همچون سال‌هایی که در معاونت توسعه توفیق دیدار با برخی استادان را داشتم، این جلسه را نیز فرصتی برای شنیدن می‌دانم.
وی تصریح کرد: با گوش جان آماده شنیدن نقدهای شما هستم و امیدوارم همان‌گونه که برگزاری این جلسات در سال‌های گذشته با ثمرات و توفیقاتی همراه بوده، از این هم‌اندیشی ارزشمند بهره لازم را ببریم و در جلسات آتی نتایج بررسی، پیگیری و اجرای نکات مطرح شده در این جلسه را ارائه کنیم.
برگزاری سلسله دوره‌های آموزشی ویژه کتابداران نابینا و کم‌بینای کتابخانه‌های عمومی
دفتر پژوهش و آموزش نهاد با هدف توانمند سازی نیروی انسانی، دوره‌های آموزشی کوتاه مدت ویژه کتابداران نابینا و کم‌بینا، برای ماه های پایانی سال ۱۴۰۰ و ماه های آغازین سال جدید برنامه ریزی کرد. این دوره ها شامل «آشنایی با نرم‌افزارهای چاپگرهای بریل»، «آموزش اتوماسیون اداری»، «نحوه کار با نرم‌افزار آفیس به وسیله صفحه‌خوان‌ها»، «آشنایی با محیط اداری و کتابخانه‌ای و مناسب‌سازی آن برای نابینایان و کم‌بینایان»، «آشنایی با مجموعه و مجموعه‌سازی در کتابخانه‌های دارای بخش‌های نابینایان»، «آموزش مهارت‌های ارتباطی ویژه کتابداران نابینا با مراجعین حضوری و تلفنی»، «نگاهی اجمالی به پرکاربردترین خدمات رایانه‌ای در بخش‌های نابینایی و اطلاع از روزآمد شدن نرم‌افزارهای ویژه نابینایان در حوزه کتاب و کتابداری»، «آشنایی با قوانین و مقررات کار، اداری و استخدامی ویژه معلولین»، «آشنایی با نرم‌افزار های ویرایش صدا ویژه نابینایان جهت بهبود کیفیت کتب گویا» و «آشنایی با مکاتبات و علائم نگارشی خط بریل»، «نحوه کار با نرم‌افزار آفیس (ورد و اکسل) به وسیله صفحه‌خوان‌ها» به صورت آنلاین و از طریق نرم‌افزار اسکای‌روم در حال برگزاری است.
مدرسه الکترونیکی تولید محتوا در فضای مجازی
برگزاری مدرسه الکترونیکی تولید محتوا در فضای مجازی از آخرین اقدامات معاونت برنامه ریزی، پژوهش و فناوری اطلاعات نهاد به منظور توانمندسازی نیروی انسانی در آخرین ماه های سال ۱۴۰۰ بوده است. این مدرسه با همکاری مرکز یادگیری آزاد و الکترونیکی دانشگاه خوارزمی و مجتمع فنی تهران، در حال برگزاری است و طی آن کارگاه‌هایی در سه مرحله مقدماتی، پیشرفته و تکمیلی ویژه کتابداران، مسئولان کتابخانه‌ها، رؤسای شهرستان‌ها و کارشناسان روابط عمومی، به صورت الکترونیکی برگزار می‌شود.
مدرسه الکترونیکی تولید محتوا در فضای مجازی در مرحله مقدماتی، کار خود را با دوره «عکاسی با گوشی همراه» آغاز کرده است. سایر دوره های این مدرسه شامل «استراتژی تولید محتوا»، «تولید محتوای متنی»،«تولید محتوای صوتی»، «تولید محتوای گرافیکی»، «تولید محتوای ویدئویی» و«انتشار محتوا در شبکه‌های اجتماعی (اینستاگرام)»، در سال ۱۴۰۱ برگزار خواهد شد.