به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، نشست هم‌اندیشی با اعضای هیئت علمی گروه‌های معارف اسلامی دانشگاه‌های کشور، در ادامه سلسله‌جلسات دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور با نخبگان، در ماه جاری برگزار شد. به مناسبت تاسوعا و عاشورای حسینی مروری بر دغدغه‌های مطرح شده اساتید در این نشست داشته‌ایم.
آسیب‌شناسی بازار نشر و تولید محتوای دینی ضروری است
سیدباقر میرعبداللهی، معاون برنامه‌ریزی، پژوهش و فناوری اطلاعات نهاد با اشاره به وجود ۳۸۰۰ کتابخانه عمومی در سراسر کشور با قابلیت ارائه انواع خدمات، گفت: کتابخانه‌های عمومی مصداق بارز مرکز فرهنگی و اجتماعی در دوره معاصر است و آموزش فقط یکی از خدمات چندگانه آن است. مطابق با تعریف نوین از وظیفه و کارکرد کتابخانه عمومی، نهاد در صدد است که خود را در قامتی فراتر از کارکرد صرف آموزشی مطرح کند و در پی همین ضرورت خود را موظف می‌داند ظرفیت‌های متنوع خود را به حوزه‌های شناختیِ بیرونی، از جمله دانشگاه که نماد بارز علم در کشور است، معرفی کند. این دعوت نهاد کتابخانه‌ها از دانشگاه، در واقع، نوعی مطالبه‌گری اصحاب فرهنگ از نهاد علم است.
وی تصریح کرد: نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور تاکنون هشت نشست هم‌اندیشی با استادان رشته‌های مختلف علوم انسانی برگزار کرده است. استادان معارف اسلامی در دانشگاه‌ها به حکم این‌که با دانشجویان تمامی رشته‌ها ارتباط دارند، منادی و مبلّغ نوعی از «عمومیت» هستند که این ویژگی با وظیفه فراگیر و عمومی نهاد کتابخانه‌ها تطابق دارد.
میرعبداللهی ادامه داد: به گمان ما کتابخانه عمومی، که ویژگی کلان «در دسترس‌بودن برای همه مردم»، «مشارکت همه گروه‌های اجتماعی در خدمات‌دهی و خدمات‌پذیری»، «تطابق آن با نیازهای اجتماعی» و «آموزش مهارت‌های زندگی به مخاطبان» در آن اولویت دارد، حتماً می‌بایست از همراهی و همکاری دست‌اندرکارانی که با حوزه عمومی ارتباط دارند، استفاده کنند. امید داریم، با برگزاری چنین نشست‌هایی، دانشگاه را با مسائل هرچه واقعی‌تر جامعه درگیر کنیم و از استاد دانشگاه، به عنوان یک انسان فرهنگی و نه کسی که فقط عهده‌دار آموزش رسمی است، در جهت خلق موقعیت‌های فرهنگی برای عامه مردم کمک بگیریم.
وی با ارائه گزارشی تفصیلی از میزان منابع دینی موجود در کتابخانه‌های عمومی کشور و میزان امانت این منابع، ادامه داد: میزان امانت منابع دینی، به نسبت میزان موجودی این منابع در کتابخانه‌ها، حدوداً سه برابر کمتر است که نشان می‌دهد خرید منابع دینی در نهاد به قدر کفایت انجام شده، اما میزان امانت پایین است. بر این اساس لازم است هم در بازار نشر منابع و هم در فرایند تولید این آثار، آسیب‌شناسی انجام شود.
میرعبداللهی، در توضیح چالش کتابخانه‌های عمومی در حوزه امانت و اقبال عامه به منابع دینی افزود: کتابخانه‌ها باید بتوانند متون دینی را متناسب با سن، سطح سواد، سلایق، علایق و نیازهای مختلف مخاطبان خود تهیه و ارائه کنند. مخاطب بسیاری از منابع موجود کسانی هستند که زمینه تعلق و آشنایی با آن محتواها را دارند (نه کسانی که با آن مفاهیم غریبه یا بی‌تعلق‌اند). لازم است نویسندگان برای این گروه دوم روایت تولید کنند، اما تحقق این وظیفه با چالش‌هایی روبه‌رو است. این چالش‌ها شامل چهار محور «عدم تطابق محتوای موجود در بازار نشر با تنوع نیازهای مخاطبان»، «محدودیت‌های محتوایی و سبکی»، «کمبود متون مرتبط با زندگی روزمره» و «محدودیت‌های فرهنگی و اجتماعی» است.
معاون برنامه‌ریزی نهاد کتابخانه‌ها در توضیح چالش محدودیت‌های محتوایی و سبکی گفت: بسیاری از متون دینیِ ثانویه با رویکرد تخصصی و علمی نوشته شده‌اند و فاقد جذابیت و سرزندگی لازم برای مخاطبان عام و حتی خاص هستند. استفاده از اصطلاحات، لحن، ادبیات و زبان دشوار و ناخوشخوان در این متون، ارتباط‌گیری و درک آنها را برای عموم دشوار می‌کند. پرداختن تکراری و چندباره به داستان‌ها و رویدادهای دینی به جای پرداختن به مفاهیم (بویژه برای گروه سنی کودک و نوجوان)، روزآمدنبودن اطلاعات و تکراری بودن محتواها و نداشتن ایده‌های محتوایی نو از جمله مهم‌ترین محورهای این چالش هستند.
از فضای مجازی بر اساس شناخت و هوشمندانه استفاده کنیم!
ابراهیم ابرسجی، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، ضمن تقدیر از برگزاری این نشست، اظهار داشت: متأسفانه در جامعه ما کیفیت نشر و کتابخوانی با وضع مطلوب فاصله دارد. دلیل بروز این وضعیت، مسائل متنوعی است که بخشی از آن به ناشران، بخشی به نویسندگان و بخشی نیز به سیاست‌گذاران مربوط است. این چالش‌ها باعث شده است کتب مناسب، ادبیات مناسب و تیراژ مناسب نداشته باشیم. یکی از چالش‌های مهم پیش روی کتابخانه‌های عمومی، نبود تولید باکیفیت در فضای مجازی است که نسل جدید را تحت تأثیر قرار داده و باعث سخت‌شدن اجرای برنامه‌های ترویجی برای کتابخوانی شده و فاصله ما را با نهادینه‌سازیِ فرهنگ کتابخوانی در جامعه بیشتر کرده است. فضای مجازی هم فرصت است و هم تهدید، و هوشمندی و شناخت ما در مواجهه مدیریتی با این فضا ما را از تهدیدات آن دور می‌کند. یکی از ابزارهای قطعی و مؤثر برای نهادینه‌سازی مطالعه، توجه به جایگاه مهم خانواده و موضوع آموزش از زمان کودکی است.
متون دینی را با ادبیات و هنر تلفیق کنیم!
محمد اصلانی، عضو هیئت علمی دانشگاه رازی کرمانشاه، یکی از راهکارها برای جلب مخاطب به سمت متون دینی را تلفیق این متون با ادبیات و هنر دانست و گفت: به اعتقاد من باید با شناسایی افرادی که در این حوزه نگارشی و پژوهشی مهارت دارند و توجه‌دادن آنها به این شکل از روایت محتوا، از تولید این متون حمایت کنیم. به‌علاوه، تبلیغ چهره به چهره کتاب‌های دینی و ارتقای توانمندی معارفی و شناختی کتابداران کتابخانه‌ها در این زمینه می‌تواند میزان مراجعه واقعی به این متون را افزایش دهد. پیش از این باید اساساً ـ و فارغ از این‌که مخاطبان چه می‌خوانند ـ به راهکارهای جلب مخاطب به کتابخانه‌های عمومی نیز فکر کنیم. حضور در مدارس و مساجد، تبلیغ آگاهانه و هدفمند کتابخوانی و ترغیب افراد به حضور در فضای آشنای کتابخانه می‌تواند کارساز باشد. همچنین بسیار حائز اهمیت است که پس از ورود فرد به کتابخانه، کتابدار قادر به حفظ و نگهداشت او باشد و او را رها نکند و به حال خود نگذارد.
دولت به کتابخوانی تلفیقی و تکلیفی اهتمام کند!
عباس فرید افشار، عضو هیئت علمی دانشگاه کردستان، با گلایه از عدم تأکید نهادهای رسمی تربیتی بر کتابخوانی، اظهار داشت: برای رونق کتابخوانی، به‌ویژه در حوزه دینی و معارفی، دولت باید به دو حوزه کتابخوانی تلفیقی و کتابخوانی تکلیفی توجه کند. در کتابخوانی تکلیفی باید از دوران مهد کودک و مراحل آغازین یادگیری کودکان در کنار کتب درسی، کتاب غیردرسی نیز برای دانش‌آموز تعریف شود. در واقع مهارت خواندن، تلفیقی از انواع مختلف مهارت‌هاست. وی شناسایی نویسندگان متعهد برای نگارش محتوای جذاب در حوزه دین و برگزاری اقدامات ترویجی مانند مسابقات کتابخوانی در سطح ملی با سازوکارهای نوین را راهگشا دانست.
بهترین روش تبلیغ، روش غیرمستقیم است
ایوب اکرمی، عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد، ضمن تقدیر از برگزاری این نشست، گفت: بهترین روش تبلیغ دین، روش غیرمستقیم است. برای نمونه، برخی از کتاب‌های موجود در حوزه دفاع مقدس و به طور مشخص‌تر نیز کتاب‌های شهید آوینی، آنجا که به ترویج و تبیین مفاهیم دینی می‌پردازد، از منابع تأثیرگذار در کنش‌ها و گرایش‌های دینی توده مردم محسوب میشود. این در حالی است که این منابع در رده ادبیات قرار می‌گیرند و خواننده چنین متونی، در واقع، محتوای دینی و معارفی را با شکل بیانی و روایی ادبیات می‌خواند. وی در پایان، ضمن تأکید بر ایجاد کتابخانه‌های کوچک شهری به جای ایجاد کتابخانه‌های بزرگ به منظور افزایش دسترسی بیشترین افراد، به جای خالی استفاده از ظرفیت رسانه ملی برای تولید برنامه‌های کتاب‌محور جذاب تلویزیونی (مانند برنامه «کتاب‌باز») اشاره کرد.
تغییر در چینش منابع دینی در کتابخانه‌ها
هادی بیاتی، عضو هیئت علمی دانشگاه مازندران، در دسترس‌نبودن منابع دینی، عدم تبلیغ کتب دینی در بستر فضای مجازی، تخصصی‌شدن مطالعه، عدم تأکید کافی مدارس بر موضوع مطالعه منابع غیردرسی و تشویق مراجعه به کتابخانه‌های عمومی را از دلایل کاهش مراجعه به منابع دینی دانست. وی تغییر در چینش منابع دینی در قفسه‌های کتابخانه‌ها و انجام اقدامات تشویقی برای استفاده دانشجویان از کتاب‌های دینیِ عمومی در کنار منابع تخصصی را از راهکارهای جلب بیشتر مخاطبان به این گونه متون دانست.
موظف به نوشتن محتوای جذاب دینی برای جوانان هستیم
رضا باقی‌زاده، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج، اظهار داشت: کتاب‌های دینی و مذهبی برای عموم، مخاطب‌محور نیستند و فاقد عامل جذابیت‌اند. ممکن است این منابع به لحاظ تخصصی خوب و علمی باشند، اما در ایجاد تنوع و جذابیت در شکل‌های ارائه محتوا برای مخاطبان عام چندان موفق نبوده‌اند؛ بنابراین، ما موظف به نوشتن محتوای دینی جذاب برای جلب جوانان به این حوزه هستیم. به‌علاوه، جذاب نبودن فضای فیزیکی برخی کتابخانه‌ها نیز عامل دیگری برای کاهش مراجعه به این نوع کتاب‌هاست. نکته دیگر ضعف در عملکرد آموزشی و تبلیغی برخی از ما استادان معارف در دانشگاه‌هاست که موجب بی‌اقبالی افرادی از نسل جوان به این گونه منابع شده است.
دلایل محتوایی، ساختاری و تبلیغاتی مراجعه محدود به منابع دینی
وحید پاشایی، عضو هیئت علمی دانشگاه همدان، موضوع مراجعه محدود به منابع دینی را به لحاظ محتوایی، ساختاری و تبلیغاتی بررسی کرد و گفت: در حوزه محتوا ما نیازمند تدوین کتاب‌های دینی متناسب با فهم و علاقه و بینش نسل جدید هستیم که مشورت گرفتن از استادان معارف در این زمینه می‌تواند مددکار باشد. در بعد ساختاری، کتابخانه‌های عمومی نیاز به تغییر دارند. کتابداران کتابخانه‌های عمومی می‌توانند از استادان معارف به عنوان مشاور استفاده کنند تا ارتباطی نظام‌مند میان نهادهای مؤثر در حوزه کتابخانه از جمله خانواده و مدرسه برقرار شود. توجه کتابخانه‌ها به برخی اقدامات تبلیغی و ترویجی مانند تبدیل کتاب کاغذی به صوتی از میان منابع موجود یا تولید پادکست و به اشتراک‌گذاری آن در فضای مجازیِ در دسترس اعضا نیز مؤثر است.
محتوای تلفیقی و هنرمندانه تولید کنیم!
مهدی ترتیفی، عضو هیئت علمی دانشگاه شهید چمران اهواز، در این نشست گفت: عصر مدرن، عصر توانایی کمتر در تمرکز است و در این بین کتاب سخنگویی ساکت است. در حال حاضر توانایی ما برای شنیدن صدای کتاب کم شده است. تکنولوژی و فضای مجازی، تمرکز را کاهش داده است. یک راهکار برای مقابله با این چالش، تولید محتوای تلفیقی و هنرمندانه است. این تغییر رویکرد، زمینه ساختارسازی برای تولید چنین محتواهایی خواهد شد. پیشنهاد من ایجاد «خانه اندیشه» است که مسبوق به تجربه ما در کتابخانه مرکزی دانشگاه چمران است که طی آن جمعی از استادان رشته‌های مختلف، به صورت داوطلبانه، حول محور حمایت از دانشجویان، برای اندیشه‌ورزی گرد هم می‌آیند. آنها با کمک آثار هنری و فکری روز دنیا، برای اندیشه‌ورزی زمینه‌سازی کرده و محتوا را در فضاهای مختلف انتشار می‌دهند. در این فرایند، استاد و دانشجو در تولید محتوا همکاری می‌کنند. این موقعیت، زمینه را برای تولید محتوای تلفیقی آماده می‌کند. توجه نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور به این تجربه، کتابخانه‌ها را به پاتوقی برای گردهمایی مردم تبدیل خواهد کرد.
کثرت اطلاعات گاه مانع از مراجعه به کتاب میشود
علی محمد حسین‌زاده، عضو هیئت علمی دانشگاه شهید چمران اهواز، در ادامه این نشست گفت: یکی از مشکلات امروز ما کثرت اطلاعات دینی است. از تمام محمل‌ها اطلاعات دینی عرضه می‌کنیم، اما متأسفانه به مغز و جوهره دین کمتر پرداخته شده است. شاید بخشی از دلایل عدم استقبال از منابع دینی، این است که این اطلاعات از هر محمل و رسانه‌ای در حال ارائه و انتقال است. این حجم از انتقال اطلاعات گاه رهزن و آسیب‌زا است و مانع از مراجعه افراد به کتاب میشود. به‌علاوه، باید بدانیم تلقی ما از دین در رده‌بندی کتاب چیست. آیا منظور از «رده دین» محتوای دینی است یا شامل ارائه مطالب دینی با روش مثلاً داستانی و روایی هم میشود. آیا می‌توانیم مثلاً کتابی داستانی با مضمون جبر و اختیار را، که مفهومی دینی است، در رده ادبیات قرار دهیم. این پرسش، در واقع، اشاره به یکی از ایرادات رده‌بندی موجود در کتابخانه‌هاست. وی همچنین بر ضرورت ترویج کتابخوانی از سنین کودکی تأکید کرد.
فضای کتابخوانی را وارد رسانه کنیم!
داود خوش باور، عضو هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان، ضمن تقدیر از برگزاری این نشست، گفت: به اعتقاد من شیوع کرونا و به دنبال آن رونق فضای مجازی، موجب کم‌رونق‌شدن فضای کتابخوانی و حتی افت تحصیلی در مدارس و دانشگاه‌ها شد. متأسفانه در کلاس‌های دانشگاه هم می‌بینیم که برخی دانشجویان بدون کتاب درسی سر کلاس حاضر می‌شوند. در چنین شرایطی شایسته است فضای کتابخوانی را وارد رسانه کنیم. این موضوع به رونق کتابخوانی در کشور کمک خواهد کرد. به‌علاوه، همان گونه که مقام معظم رهبری فرموده‌اند، کتاب‌های بسیاری قابل تبدیل‌شدن به فیلمنامه را دارند که از آنها غافل هستیم. کتاب‌های دینی باید به متن زندگی وارد شود و افراد احساس کنند خواندن این منابع در زندگی آنها اثرگذار است. همچنین لازم است افراد توانمند، بعضی از منابع و مفاهیم دینی ما را در قالب‌های آشنای نسل نو بازنویسی کنند. انعقاد تفاهم‌نامه‌های همکاری با اصناف، بازدیدهای میدانی مدارس و دانشگاه‌ها از کتابخانه‌های عمومی، استفاده از ظرفیت فضای مجازی، انجام کارهای مطالعاتی در ازای گرفتن نمره در دانشگاه ها نیز از مواردی است که به ترویج کتابخوانی کمک خواهد کرد.
جوان امروز و ابزارهای جذاب را بشناسیم!
محمود خُنمری، عضو هیئت علمی دانشگاه مازندران، اظهار داشت: یافتن راهکار جلب افراد به کتاب و کتابخوانی نیازمند بررسی ملزومات جامعه شناختی، روانشناسی کودک و نوجوان و روانشناسی جنسیتی است؛ چراکه لازم است تنوع و تفاوت ذائقه افراد در نظر گرفته شود. تولید کالاهای فرهنگی متنوع، پاسخگوی نیازهای متنوع است و این امر نیازمند علم و زبان توانمند است. تنوع‌دهی باعث جذب مخاطب میشود. مولانا می‌گوید «چون که با کودک سر و کارت فتاد/ پس زبان کودکی باید گشاد.» باید جوان امروز، دنیای مدرن و ابزارها و اهرم‌های جذاب دنیای امروز بشناسیم. برای اثرگذاری بر مخاطب ابتدا باید او را بشناسیم تا ببینیم دارویی که تجویز می‌کنیم با اندیشه و جسم او سازگار است یا خیر. در نهایت باید ارزیابی کنیم، بازخورد بگیریم و روندها را اصلاح کنیم. انسان ظرفیت محدودی دارد و نمی‌توانیم بدون درنظرگرفتن ظرفیت او، هرچه می‌خواهیم را به او پیشنهاد کنیم.
برای خرید و ترویج منابع، بر اساس نیاز برنامه‌ریزی کنیم!
علی‌رضا دهقان‌پور، عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی، عواملی همچون غنای منابع کتابخانه‌های عمومی، افزایش تعداد کتابخانه‌ها، درنظرگرفتن کارشناس دینی برای هر کتابخانه، سفارش تألیف کتاب در موضوعات مختلف و پراقبال به مراکز حوزوی، خرید کتاب‌های میان‌رشته‌ای با رویکرد دینی، برگزاری مسابقات کتابخوانی و نشست‌های فرهنگی با محوریت عموم مردم، درنظرگرفتن امکانات رفاهی مناسب در کتابخانه و ایجاد انگیزه با استفاده از ابزارهای نوین را گام‌هایی در راستای ترغیب مخاطب به کتابخانه و کتابخوانی دانست.
محتوا را برای مخاطب امروز ساده‌سازی کنیم!
محمود رسولی، عضو هیئت علمی دانشگاه زنجان، ضمن تقدیر از دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور به دلیل بازطراحی و افتتاح مجدد قدیمی‌ترین کتابخانه عمومی استان زنجان، گفت: موضوع کتابت، کتاب و کتابخانه، همزاد انسان است و خداوند نیز به قلم سوگند یاد کرده است؛ بنابراین، هر قدمی در این راه مبارک خواهد بود. استادان معارف، در صورت همدلی و برقراری ارتباط مناسب با دانشجویان، می‌توانند نقش برجسته‌ای در این موضوع ایفا کنند. امروزه یکی از آسیب‌ها این است که دانشجویان با کتاب فاصله دارند و استاد معارف باید این ضعف را با شیوه تدریس خود رفع کند. نمره، ابزاری است برای آشناکردن دانشجو با کتاب‌های غیردرسی. باید ذائقه جوان امروز را بشناسیم. دانشجوی امروز به کتاب‌های ساده گرایش دارد؛ بنابراین، باید محتوا را برایشان ساده‌سازی کنیم.
نوشتن همتراز خواندن است
مهدی سعادتمند، عضو هیئت علمی دانشگاه یزد، گفت: ابتدا لازم است نسبت بین نسخه چاپی و دیجیتال را مشخص کنیم تا سیاست‌گذاری‌ها بر اساس آن انجام شود. در گام بعد باید بدانیم خاصیت ذاتی فضای مجازی و انسان امروز، شتاب‌زدگی و بی‌حوصلگی است. ساده‌سازی محتوا، ادبیات مناسب، تصویرسازی و تسهیل، تا حدی مشکل را حل می‌کند. اهمیت نوشتن همتراز خواندن است. نوشتن، اثر خواندن را افزایش می‌دهد. راهکارهایی مانند توجه به رویکرد داستانی در تدوین منابع دینی، بازنویسی آثار گذشتگان و برگزاری اردوهای مطالعاتی و کتابشناسی در کتابخانه‌های عمومی از عوامل ترغیب مخاطب به مطالعه است.
استادان معارف در دانشجویان تولید نیاز کنند!
حسین رهنمایی، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، در این نشست به ارائه پیشنهادهایی به منظور افزایش مراجعه مخاطب به منابع دینی پرداخت. ارسال آخرین منابع منتشر شده در کشور برای استادان معارف اسلامی از سوی نهاد، برگزاری نمایشگاه‌های کتاب در دانشگاه‌ها از طرف کتابخانه‌های عمومی در شهرهای مختلف، ارسال پرسش‌نامه نیازسنجی از استادان از سوی نهاد، تلاش استادان برای ایجاد احساس نیاز در دانشجو برای مراجعه به کتاب و کتابخانه و آگاهی استادان از منابع پرفروش برای اطلاع از سلایق مخاطب، از جمله پیشنهادهای وی بود.
مشکل محتوا را از تألیفات بی‌فایده جدا کنیم!
مونس سیاح، عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی شریف، از اهتمام مدیران نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور برای برگزاری نشست هم‌اندیشی ابراز خرسندی کرد. وی با اشاره به موضوع ضعف محتوا گفت: متأسفانه به دلیل ساختارهای نادرست ارتقاهای آموزشی، مؤلف‌بودن به یک امتیاز تبدیل شده است. به همین دلیل هر سال در نمایشگاه کتاب با انبوهی از تألیفات غیرمفید روبه‌رو می‌شویم. چنین تألیفاتی نباید در کتابخانه‌ها باشند. مشکل محتوا را باید از تألیفات بی‌فایده جدا کرد تا کتاب تأییدشده به دست مخاطب برسد.
وی با اشاره به حوزه تبلیغ کتاب، گفت: شایسته است کتاب‌های تربیتی یا حداقل فهرستی از این منابع در بزنگاه‌های مختلفی همچون ازدواج، فرزندآوری و ورود به دانشگاه به ساختارهای خانوادگی و اجتماعی اهدا شود. به‌علاوه، در صورت وجود تبلیغات شهریِ نیازمحور، کتاب‌های مناسب معرفی و به کتابخانه‌هایی که آن منابع را دارند ارجاع داده خواهد شود و این موجب رونق‌گرفتن مراجعه مردم به کتابخانه‌ها خواهد شد. همچنین استفاده از ایده‌های خلاقانه گروه‌های جهادی و مردمی در این زمینه راهگشا خواهد بود.
تأکید بر افزایش منابع میان‌رشته‌ای در حوزه دین
شمس اشراق، عضو هیئت علمی دانشگاه فنی و حرفه‌ای، عواملی چون وجود برخی محدودیت‌های محتوایی و زبانی، ضعف متون مرتبط با زندگی، بروزنبودن اطلاعات کتاب‌ها و فقدان استفاده از روش‌های جدید را از عوامل عدم مراجعه مخاطب به منابع دینی دانست و بر لزوم افزایش منابع میان‌رشته‌ای در حوزه دین، روانشناسی و فلسفه تأکید کرد.
پیشنهادهایی برای ارتقای سرانه مطالعه
عمران عباس‌پور، عضو هیئت علمی دانشگاه تبریز، وضعیت سرانه مطالعه در کشور را نامناسب دانست و به ارائه پیشنهادهایی در این باره پرداخت. تلفیق حوزه‌های پرمخاطب همچون ادبیات و دین و سفارش تألیف این منابع از سوی نهاد، ترغیب خانواده‌ها به مطالعه با تهیه فهرستی از کتاب‌های مناسب هر عضو خانواده، بازخوردگیری از آنها و اهدای جوایز پس از پایان سیر مطالعاتی، شاداب‌سازی فضای کتابخانه‌ها، خرید منابع مفید و جذاب در کتابخانه‌ها و تبلیغ این منابع، معرفی و شناساندن کتابخانه‌های عمومی به مردم و استمرار در برگزاری جلسات هم‌اندیشی در سطح استانی برخی از پیشنهادهای وی بود.
لزوم استفاده از تجربه دیگر کشورها در ترویج کتابخوانی
علی کربلایی پازوکی، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی، ضمن تقدیر از بانیان برگزاری این نشست، اظهار داشت: کتاب، کتابداری و کتابخانه از گذشته تاکنون در فرهنگ دینی ما جایگاه رفیع داشته است و نمونه بارز آن کتابخانه سید مرتضی با ۸۰ هزار جلد کتاب است که یکی از بزرگ‌ترین کتابخانه‌های جهان اسلام است. وی ضمن تأکید بر لزوم استفاده از تجربیات کشورهای پیشرفته در زمینه ترویج کتابخوانی، به ارائه پیشنهادهایی در این زمینه پرداخت. تقویت کتاب‌های بین‌رشته‌ای ـ مثلاً موضوع «دینداری و اوتیسم» ـ و تخصیص درصدی از نمره امتحانی کلاس‌های درسی به مطالعه و نقد کتاب، برخی از پیشنهادهای وی بود.
نسل امروز بیشتر اهل مطالعه است
احمد موسوی، عضو هیئت علمی دانشگاه یزد، در این نشست گفت: بر خلاف نظر دوستان و همکارانم، به اعتقاد من نسل امروز، در مقایسه با نسل‌های گذشته، بیشتر اهل کتاب و مطالعه است. یکی از فعالیت‌های کلاسی ما معرفی کتاب است و می‌بینم که دانشجویان دست پر در کلاس حاضر می‌شوند. در این میان، حلقه مفقوده، موضوع جذابیت محتوای منابع پیشنهادی ماست که باید برای آن برنامه‌ریزی کنیم. تسهیل عضویت دانشجویان در کتابخانه‌های عمومی، نمره‌دهی به دانشجویان برای جذاب‌سازی محتوای منابع قدیمی‌تر که جذابیت چندانی ندارند، استفاده از ابزارهای مدرن از جمله هوش مصنوعی و حمایت از طرح‌های خلاقانه کتابخوانی، از پیشنهادهای وی در برای ترویج کتابخوانی بود.
کتابداران را تشویق کنیم!
محمدحسین میرابوطالبی، عضو هیئت علمی دانشگاه گیلان، در این نشست به ارائه پیشنهادهایی برای رونق کتابخوانی پرداخت. در نظرگرفتن مشوق‌هایی برای کتابدارانی که جذب عضو بیشتری دارند و زمینه‌سازی برای وجود کتاب‌های جذاب با ادبیاتی روان و سلیس و زبانی نو در کتابخانه‌ها از پیشنهادهای وی بود.
موضوع اصلی در کتابخوانی، طرح سوال است
انسیه مدنی، عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی امیرکبیر، اظهار داشت: مشکل اساسی در رغبت به کتابخوانی و ایجاد نیاز به کتب دینی، این است که، به قول مرحوم علی صفایی حایری، ما بی‌آنکه سؤال داشته باشیم، با تلنبارشدن جواب‌ها مواجهیم و به پرخوری دچار شده‌ایم. با وجود این پرخوری هر قدر هم با روش‌ها و ایده‌های جذاب عمل کنیم، شاید نتیجه‌بخش نباشد.
جوانان را به سلاح «چه کنم؟» مجهز کنیم!
رضوانه نجفی، عضو هیئت علمی دانشگاه سیستان و بلوچستان، گفت: همان‌گونه که در حوزه بهداشت جسم، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی درمانگاه‌هایی را در سراسر کشور بنا نهاده تا مادران از بدو بارداری تحت نظر باشند، فکر می‌کنم در رابطه با تربیت فرزند نیز باید ارتباطی بین خانواده و متصدیان این امر برقرار و کاری زیربنایی انجام شود. خانواده‌ها باید بدانند که فرزندان غیر از بعد جسمانی، بعد روحی و روانی نیز دارند که لازم است در این بخش هم به شکل مناسب تغذیه شوند؛ بنابراین، لازم است به مادران و خانواده‌ها در این زمینه مشورت داده شود. باید جوانانمان را به سلاح «چه کنم؟» مجهز کنیم تا فرزندپروری را یاد بگیرند؛ روش فکرکردن را به فرزندانشان یاد دهند و آنان را اندیشمند بار بیاورند.
احساس نیاز به خواندن را ایجادکنیم!
مرتضی نویی، عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی، در این نشست اظهار داشت: مراجعه به کتابخانه منوط به احساس نیاز است و بخشی از جامعه، به دلایل مختلف، احساس نیاز نمی‌کند. عده‌ای هم احساس نیاز می‌کنند اما موانعی بر سر راهشان وجود دارد که به دنبال رفع آن نمی‌روند. هر یک از ما موظفیم این موانع را، در نقطه‌ای که به حوزه خودمان مربوط می شود، شناسایی و برطرف کنیم.