به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، شرکت نماینده نهاد در نخستین کنفرانس بین‌المللی کتابخانه‌ای دبی، با شعار «کتابخانه‌های ما: گذشته، حال، آینده»، در کنار تعاملات بین‌المللی چون عضویت در ایفلا و برگزاری همایش‌های بین‌المللی کتابخانه‌های عمومی، از جمله دستاوردهای نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور است که آینده‌ای روشن را برای کتابخانه‌های کشور رقم خواهد زد.

به گفته سکینه قاسم‌پور مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور دیجیتال‌سازی، منابع کتابی با کمک هوش مصنوعی و افزایش بهره‌وری و بهینه‌سازی مدیریت اطلاعات از مباحث و تجربیاتی است که در نخستین کنفرانس بین‌المللی کتابخانه‌ای دبی با موضوع «کتابخانه‌های ما: گذشته، حال و آینده» رقم خورده است. در ادامه گفتگوی او با خبرگزاری جمهوری اسلامی درباره کنفرانس بین‌المللی کتابخانه‌ای دبی آمده است.

نقش هوش‌مصنوعی در حوزه کتابخانه‌ها

درباره اقدامات ایران در نخستین کنفرانس بین‌المللی کتابخانه‌ای دبی و دستاوردهای این کنفرانس برای ایران توضیح دهید.

نخستین کنفرانس بین‌المللی کتابخانه‌ای دبی که با موضوع «کتابخانه‌های ما: گذشته، حال و آینده» برگزار شد، به بررسی نقش هوش مصنوعی در کتابخانه‌ها، بهینه‌سازی دسترسی به منابع دیجیتال و تقویت تبادل دانش پرداخت. هوش مصنوعی می‌تواند نقش کلیدی در حوزه کتابخانه‌ها داشته باشد. بهینه‌سازی دسترسی به اطلاعات، شخصی‌سازی خدمات، کاهش هزینه‌ها و افزایش بهره‌وری و بهینه‌سازی مدیریت اطلاعات از جمله کاربردهای هوش مصنوعی در کتابخانه‌ها است. علاوه بر این استفاده از ابزارهای هوش مصنوعی می‌تواند فرآیندهایی مانند جستجوی اطلاعات، ارائه خدمات مشاوره کتابخانه‌ای و حتی تعاملات کاربرمحور را ساده‌تر و کارآمدتر کند.

در این کنفرانس آخرین پیشرفت‌های فناوری‌های هوش مصنوعی و تجربیات عملی در کتابخانه‌های پیشرو در استفاده از این فناوری‌ها ارائه شد و همچنین چالش‌های اخلاقی در استفاده از فناوری‌های نوین در کتابخانه‌ها، حفظ فرهنگ و زبان‌های محلی در دنیای دیجیتال از دیگر مباحثی بود که در این کنفرانس مطرح شد و چشم‌انداز آینده کتابخانه‌ها مورد بررسی قرار گرفت. با توجه به نوپا بودن بحث کاربرد هوش مصنوعی در کتابخانه‌های ایران، تجربه‌های ارائه شده در چنین کنفرانس‌هایی می‌تواند الهام‌بخش ما در راستای برنامه‌ریزی برای استفاده از ظرفیت هوش مصنوعی برای ارتقا خدمات و برنامه‌های کتابخانه‌هایمان باشد. تا بتوانیم نیازهای کاربران را بهتر درک و خدماتی شخصی‌سازی‌شده ارائه کنیم. این نوع خدمات می‌تواند شامل پیشنهاد منابع مرتبط، بهبود سیستم‌های جستجو و حتی ارائه اطلاعات دقیق بر اساس علایق و نیازهای کاربر باشد.

برقراری ارتباط با کتابخانه‌های بزرگ و متخصصان حوزه از دیگر دستاوردهای شرکت در چنین کنفرانس‌هایی است. در این دوره تلاش کردم با برخی از متخصصانی که در همایش شرکت کرده بودند گفت‌وگو کنم. با توجه به اینکه در حال حاضر دیجیتال‌سازی و دسترسی به منابع دیجیتال در نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور مطرح است، بیشتر گفت‌وگوها حول تغییر انتظارات کاربران، اولویت‌های استراتژیک در زمینه دیجیتالی کردن منابع، متعادل کردن دیجیتالی شدن با حفظ مجموعه فیزیکی و چالش‌های دیجیتالی کردن مجموعه کتابخانه بود. همچنین به دلیل تشابه فرهنگی و مذهبی با کشور ترکیه به شکل اختصاصی گفت‌وگویی با رئیس اداره تحول دیجیتال و رئیس اداره روابط خارجی اداره‌کل کتابخانه‌های وزارت فرهنگ و گردشگری در خصوص نقشه راه ترکیه برای استفاده از فناوری در راستای دسترسی به منابع و خدمات کتابخانه‌ها انجام گرفت.

بازدید از بخش‌های مختلف کتابخانه محمد بن راشد و گفت‌وگو با کتابداران و تبادل اطلاعات در خصوص مفهوم کتابخانه عمومی و خدمات و برنامه‌های کتابخانه های عمومی ایران و کتابخانه‌های دبی از دیگر اقداماتی بود که در طی این سفر انجام شد.

میزبانی همایش‌های بین‌المللی باعث بهبود تصویر کشور میزبان می‌شود

کتابخانه‌ها چه نقشی در برقراری پل‌های ارتباطی بین کشورها دارند؟

همان‌طور که می‌دانید رایزن فرهنگی می‌تواند با ایفای نقش کلیدی در برقراری پل‌های ارتباطی بین کشورها تاثیرگذاری و بهره‌وری این رویدادها را برای شرکت‌کنندگان به میزان قابل توجهی افزایش دهد. با توجه به نبود رایزن فرهنگی در کشور امارات متحده عربی، هماهنگی برای برخی از دیدارها با مشکلاتی مواجه شد.

سال ۱۴۰۱ «همایش بین‌المللی طراحی و توسعه خدمات کتابخانه‌های عمومی» یا «همایش بین‌المللی کتابخانه‌های عمومی و کسب‌وکارهای کوچک»، مهرماه سال گذشته توسط نهاد کتابخانه‌های عمومی ایران برگزار شد و در آن متخصصان این حوزه از کشورهای مختلف مشارکت داشتند. برخی از آنها نظیر رئیس ایفلا و رئیس انجمن علوم و فناوری اطلاعات آمریکا به صورت مجازی و برخی دیگر مثل روسای انجمن کتابخانه‌های روسیه، ترکیه، هند و برزیل به صورت حضوری در همایش شرکت کردند.

شبکه کتابخانه‌های عمومی ایران، با ۳۸۰۰ باب کتابخانه، در رتبه نخست منطقه قرار دارد. بازخوردهای بازدید این مهمانان، رئیس کمیته دائمی کتابخانه‌های عمومی ایفلا و هیات کتابخانه غازی خسروبیگ بوسنی و هرزگوین از کتابخانه‌های عمومی ایران نشان داد که این ظرفیت قابلیت ارائه جهانی را دارد. ضمن اینکه رشته کتابداری، سابقه‌ای چنددهه‌ای در ایران دارد و گروه‌ها و اساتید فعالی در این رشته داریم.

مسلما برگزاری همایش‌های این چنینی در هر حوزه‌ای برای کشور میزبان از بعد فرهنگی، اقتصادی، علمی، و اجتماعی مزایای متنوعی به همراه دارد. میزبانی همایش‌های بین‌المللی، به‌ویژه در حوزه‌های تخصصی، باعث بهبود تصویر بین‌المللی کشور میزبان می‌شود. این رویدادها فرصت خوبی برای کشور میزبان است تا توانمندی‌ها و دستاوردهای خود را در سطح جهانی نمایش دهد و روابط دیپلماتیک و اقتصادی خود را با کشورهای دیگر تقویت کند.

برگزاری همایش‌ها در سطح بین‌المللی بستری عالی برای ایجاد روابط و شبکه‌های همکاری با کشورهای مختلف فراهم می‌کند. این رویدادها می‌توانند به تبادل تجربیات و دانش بین کتابخانه‌داران، محققان، و متخصصان از کشورهای مختلف منجر شود. همچنین اگر این رویدادها همراه با برگزاری کارگاه و سمینار باشد به کتابداران و متخصصان محلی فرصت می‌دهد تا مهارت‌های حرفه‌ای خود را ارتقا بدهند.

توسعه گردشگری فرهنگی از دیگر مزایای برگزاری این همایش‌ها در کشور میزبان است. حضور محققان، کتابداران و متخصصان از سراسر جهان به معنای حضور تعداد زیادی بازدیدکننده است که می‌توانند به جاذبه‌های علمی، فرهنگی و تاریخی کشور میزبان نیز توجه کنند. این امر می‌تواند موجب توسعه صنعت گردشگری و جذب درآمدهای اقتصادی از طریق گردشگری علمی و فرهنگی شود.

ارتقای سیستم‌های کتابخانه‌ای در نتیجه برگزاری کنفرانس‌های بین‌المللی

به نظر شما در ایران امکان برگزاری رویداد فرهنگی با این ابعاد وجود دارد؟

باید بگویم برگزاری چنین برنامه‌هایی در ایران حتما لازم است؛ خصوصا در حوزه کتابخانه‌ها. زمانی که جمهوری اسلامی ایران یک همایش بین‌المللی در حوزه کتابخانه‌ها برگزار می‌کند باعث می‌شود که کشور در سطح جهانی به عنوان یک مرکز علمی و فرهنگی شناخته شود. این نوع رویدادها فرصت‌هایی برای معرفی دستاوردهای فرهنگی و علمی کشور برای سایرین فراهم می‌کند. علاوه بر این، در داخل کشور نیز برگزاری این همایش‌ها به شکل بین‌المللی می‌تواند منجر به ارتقای جایگاه کتابخانه‌ها به‌عنوان مراکز مهم فرهنگی و علمی و توجه بیشتر به کتابخانه‌ها در سطح جامعه محلی شود. همچنین فرصتی برای به‌روزرسانی و توسعه فناوری‌های دیجیتال و سیستم‌های اطلاعاتی کتابخانه‌ها و مراکز فرهنگی به دست می‌آید؛ زیرا معمولا برگزاری چنین رویدادهایی به سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های محلی و فناوری‌های نوین منجر می‌شود و این سرمایه‌گذاری‌ها می‌تواند در بهبود کیفیت خدمات و ارتقای سیستم‌های کتابخانه‌ای موثر باشد.

کنفرانس بین‌المللی کتابخانه‌ای دبی ۲۵ تا ۲۷ آبان ماه ۱۴۰۳ با اهداف «نقش حیاتی کتابخانه‌ها در تسهیل تبادل دانش جهانی»؛ «ارتقاء موقعیت دبی به عنوان یک فانوس فرهنگی و مقصد مترقی برای متخصصان حوزه کتاب و کتابخانه»؛ «گرامیداشت کتابخانه‌ها به‌عنوان شاهکارهای معماری، مراکز فرهنگی، و آرشیو گنجینه‌های میراثی و نسخه‌های خطی»؛ «درک تنوع کتابخانه‌ها و تمایز آنها»؛ «جذب متخصصان و کارشناسان بین‌المللی در زمینه‌های مختلف برای شکل دادن به آینده کتابخانه‌ها»؛ «اثرگذاری کتابخانه‌ها در به کارگیری فناوری‌های مدرن و پیشرفته مانند هوش مصنوعی و پایگاه‌های اطلاعاتی الکترونیکی»؛ و «مقابله با چالش‌هایی که تغییرات اجتماعی معاصر برای کتابخانه‌ها ایجاد می‌کند» برگزار شد.

در این کنفرانس متخصصان و مدیرانی از کشورهای مختلف شرکت کردند و بیش از ۶۰ صاحب نظر از ۲۵ کشوربه سخنرانی کردند. نقش هوش مصنوعی در تحول کتابخانه‌‎ها؛ آینده کتابخانه‌ها؛ اهمیت ادبیات کودک و نوجوان در کتابخانه‌های عمومی؛ و مهارت‌های مورد نیاز برای کتابداران آینده از جمله موضوعات اصلی این کنفرانس بود.