به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، ششمین نشست از سلسله نشست‌های کتاب‌خوان تخصصی مطالعات فضای مجازی با عنوان «امنیت سایبر»، با همکاری مشترک مرکز مطالعات فضای مجازیِ پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور با حضور سیروس احمدی، پژوهشگر حوزه جغرافیای سیاسی و عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت مدرس و محمدرضا کریمی قهرودی، پژوهشگر حوزه آینده پژوهی و عضو هیأت علمی دانشگاه صنعتی مالک اشتر، برگزار شد.

در این نشست سیروس احمدی به معرفی کتاب «جغرافیای سیاسی فضای مجازی» پرداخت و گفت: این کتاب نوشته محمدرضا حافظ نیا از متخصصان حوزه ژئوپلیتیک کشور هستند که بنده در سال‌های دور افتخار شاگردی ایشان و هم اکنون افتخار همکاری با ایشان را دارم. این کتاب که از سوی انتشارات سمت منتشر شده دارای ۱۳ فصل در ۳۴۰ صفحه است که اصولا برای دانشجویان رشته جغرافیای سیاسی در مقطع کارشناسی ارشد ارائه شده است.

وی با اشاره به انتشار این کتاب در سال ۱۳۹۱ گفت: این اثر در زمان انتشار، تنها کتابی بود که موضوع جغرافیای سیاسی را در فضای سایبری بررسی کرده بود. با اینکه مطالب و اطلاعات ارائه شده در این کتاب مربوط به حدود ۱۵ سال گذشته است و مطالب فنی ارائه شده در این کتاب قدیمی شده، اما به واسطه مباحث علمی جدیدی که در آن وجود دارد، همچنان می‌توان آن را به عنوان یکی از بهترین آثار منتشر شده در این حوزه معرفی کرد.

ضرورت توجه به فرصت‌ها در فضای سایبری

سیروس احمدی  ادامه داد: نکته مهمی که در مورد فضای سایبری باید مطرح شود این است که، ما نباید در بررسی این حوزه به آسیب‌شناسی آن بپردازیم. چرا که باید بیشتر وقت‌مان را به شناسایی و نحوه استفاده و بهره‌برداری از امکانات گسترده فضای سایبری، به عنوان بخش جدایی‌ناپذیری از زندگی امروز معطوف کنیم. امروز فضای سایبر در دنیا به صورت لحظه‌ای در حال گسترش و پیشرفت است و چنان زندگی ما را دچار تحول کرده که به عنوان ابزاری برای قدرت‌نمایی کشورها مطرح شده است.

پژوهشگر حوزه جغرافیای سیاسی در تشریح بخش‌های مختلف این کتاب گفت: نویسنده در یک از ۱۳ فصل‌ این کتاب، یکی از مباحث مهم در حوزه جغرافیای سیاسی در حوزه سایبر پرداخته است؛ به طوری که در فصل اول مطالبی درباره چیستی و ماهیت فضای سایبر را مطرح می‌کند و در فصل دوم به ارائه مطالبی درباره رابطه فضای مجازی و فضای واقعی می‌پردازد. نویسنده در این فصل رابطه این دو فضا را یک رابطه تعاملی تعریف می‌کند، نه تقابلی.

وی درباره فصل سوم این کتاب نیز گفت: این کتاب در فصل سوم خود با عنوان «دولت در فضای مجازی»، به موضوع حکومت، نحوه تجلی و حضور آن در فضای مجازی می‌پردازد. کنترل فضای سایبر در همه کشورها بر عهده حکومت‌ها است و ارزش و اهمیت آن به اندازه‌ای است که هیچ حکومتی در دنیا، مدیریت فضای سایبری کشور خود را در اختیار بخش خصوصی قرار نداده است.

احمدی درباره موضوعات سایر فصول کتاب گفت: مفهوم مرز در فضای مجازی، هویت در فضای مجازی، اعمال حاکمیت در فضای مجازی، چالش‌های حاکمیتی در فضای مجازی، دولت الکترونیک، انتخابات الکترونیک و امنیت در فضای سایبر عناوین فصول چهارم تا دهم این کتاب هستند که در فصل دهم به این موضوع پرداخته شده که همان‌گونه که حکومت باید امنیت سرزمین، زیرساخت‌ها و شهروندان را در دنیای واقعی فراهم کند، به همان تناسب باید این امنیت را در فضای سایبری نیز ایجاد و تضمین کند؛ همچنین سه فصل انتهایی کتاب به مباحث تخصصی ژئوپولیتیک می‌پردازد.

عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت مدرس، درباره جدیدترین نظریات ارائه شده این «جغرافیای سیاسی فضای مجازی» کتاب گفت: در این کتاب مطرح شده که از میان فضای واقعی و فضای مجازی، این فضای واقعی است که دارای اصالت است. این کتاب عنوان کرده که برخلاف برخی نگرانی‌ها از فشردگی زمان و مکان در فضای سایبری، این نگرانی جایی ندارد و تنها سرعت گردش اطلاعات در این فضا بیشتر شده است. همچنین در این کتاب نگرانی‌های بسیاری نیز درباره از بین رفتن مرزبندی، هویت شخصی، امنیت و غیره در فضای مجازی، رد شده که با ذکر نمونه‌هایی این موارد را اثبات می‌کند.

جنگ رسانه‌های مجازی؛ مبحثی نوین در حوزه سایبر

در ادامه این نشست محمدرضا کریمی قهرودی، پژوهشگر حوزه آیند پژوهی و عضو هیأت علمی دانشگاه صنعتی مالک اشتر به معرفی کتاب «جنگ رسانه‌های مجازی» پرداخت و گفت: این کتاب اثر مایکل اربشلو با ترجمه بنده است که به زودی منتشر خواهد شد و در دسترس علاقه‌مندان قرار خواهد گرفت. این کتاب که با ۱۵ فصل برای آموزش دانشجویان دکترا و کارشناسی ارشد طراحی شده، در سال ۲۰۱۷ در میان کتاب‌های درسی دانشگاه‌های دنیا قرار گرفت.

وی درباره فصل‌های مختلف این کتاب گفت: چارچوبی برای تحلیل راهبردهای جنگ رسانه‌های اجتماعی، استفاده غیر نظامی دولت‌ها از رسانه‌های اجتماعی، کاربرد نظامی جنگ رسانه‌های اجتماعی، جنگ رسانه‌های اجتماعی با شرکت‌ها و سازمان‌ها، گروه‌هایی با علایق ویژه، جنگ رسانه‌های اجتماهی در فرایند انتخابات سیاسی، جنگ رسانه‌های اجتماعی در پشتیبانی از انگیزه‌های اجتماعی عناوین برخی از فصول این کتاب هستند.

این پژوهشگر حوزه آینده پژوهی ادامه داد: همچنین مزدوران و فعالان جنگ رسانه‌های اجتماعی، استفاده گروه‌های افراطی از رسانه‌های اجتماعی، سلبریتی‌ها و جنگ رسانه‌های اجتماعی، کودکان و بزرگسالان قربانی جنگ رسانه‌های اجتماعی، واکنش متولیان اجرای قانون و واکنش نهادهای آموزشی به جنگ رسانه‌های اجتماعی و پایش تهدیدات جنگ رسانه‌های اجتماعی از دیگر فصل‌های ارائه شده در این کتاب هستند.

لزوم بکارگیری منطقی در مواجهه با فضای سایبر

محمدرضا کریمی قهرودی با اشاره به گسترش روزافزون فضای سایبری در ارکان مختلف زندگی و جامعه گفت: فضای سایبر به قدری در زندگی ما تنیده شده که یک فضای سایبری فیزیکی اجتماعی در حال شکل‌گیری است. اروپایی‌ها در افق ۲۰۳۰ خود، جامعه شبکه‌محور مشارکتی آینده را پیش‌بینی کرده‌اند و ژاپنی‌ها نیز دوره پنجم جامعه خود را به عنوان یک جامعه سایبری فیزیکی پیش‌بینی کرده‌اند. همچنین اندیشمندان حوزه رسانه جامعه سایبری آینده را یک جامعه الحاقی تصور می‌کنند.

وی افزود: گسترش فضای مجازی و رشد ۳ برابری کاربران رسانه‌های اجتماعی طی ده سال اخیر و سایر آمار و ارقام دیگر نشان می‌دهد که در آینده با چهار انقلاب با عناوین انقلاب صنعتی چهارم، انقلاب اقتصادی (IOV) و مدل‌های نوین کسب و کار، انقلاب اینترنت آینده و انقلاب شبکه‌های اجتماعی روبه رو خواهیم شد.

این عضو هیأت علمی دانشگاه صنعتی مالک اشتر ادامه داد: در همین راستا مفهوم جنگ نیز به واسطه گسترش فضای سایبری وارد عرصه‌های نوینی شده که به جایگاه و اهمیت موضوع جنگ رسانه‌های اجتماعی می‌پردازد. این موضوع با توجه به تأکیدات و توصیه رهبری در کسب علوم دفاعی، ارزش بیشتری به خود گرفت که امروزه مباحث جدیدی در این عرصه در دانشگاه‌های کشور ارائه می‌شود.

محمدرضا کریمی قهرودی با بیان اینکه خاستگاه علم و دانش جنگ رسانه‌های اجتماعی در کشورهای غربی است گفت: ابتدا لازم است که ما زبان و ادبیات این کشورها را دریابیم تا درک و فهم صحیحی از فضای سایبر به دست آوریم. ضمنا باید منطق مناسبی را در مواجه با فضای سایبری در پیش بگیریم تا در ادامه بتوانیم تولیداتی درخشان در این حوزه داشته باشیم.