به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، هفتمین نشست از سلسله نشست‌های کتاب‌خوان تخصصی مطالعات فضای مجازی با عنوان «مدیریت سایبر»، با همکاری مشترک مرکز مطالعات فضای مجازیِ پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور با حضور محمد حسین انتظاری، عضو هیأت علمی مرکز پژوهش‌های مواد و انرژی دانشگاه صنعتی شریف، عزیز نجف‌پور، پژوهشگر حوزه فضای مجازی و فلسفه علوم انسانی و اجتماعی و همچنین محمد حسین کاشی، متخصص حوزه زیرساخت و توسعه کسب و کار، برگزار شد.

ارائه الگویی بومی برای مدیریت فضای مجازی

در ابتدای این نشست محمد حسین انتظاری به بیان مطالبی در خصوص مدیریت سایبری با محوریت کتاب با محوریت کتاب «مدیریت در عصر دیجیتال و هزاره سوم» پرداخت و گفت: بحث مدیریت و حاکمیت در فضای مجازی از مهمترین مسائل مورد بحث در دانشگاه‌های کشورهای مختلف است که امروز به عنوان یکی از مهمترین مسائل مطرح در کشور ما نیز مطرح شده است. البته این موضوع سال‌ها پیش مورد عنایت و تأکید مقام معظم رهبری بوده که شورای عالی فضای مجازی پیرو همین موضوع تشکیل شد.

انتظاری با بیان اینکه مدیریت یکی از زیر مجموعه‌های حاکمیت است، گفت: وقتی ملتی تشکیل می‌شود و بنا به استقرار حکومتی دارد، بحث مدیریت بروز می‌کند. در واقع حاکمیت برای رسیدن به اهداف خود ساز و کاری ترتیب می‌دهد که به نوعی آن را مدیریت می‌گویند. اما این مدیریت در کشور ما همزمان با رشد تکنولوژی‌های نوین و گسترش فضای مجازی رشد و به روز نشده است. به طوری که اگر امروز متجاوزی به کشور ما دست درازی کند، حکومت بلافاصله با اعمال مدیریت، اقدامات لازم را در پیش می‌گیرد؛ اما وقتی حمله ای در حوزه سایبری به کشور صورت گیرد ما هنوز نمی‌دانیم که باید چه عکس‌العملی نشان دهیم.

عضو هیأت علمی مرکز پژوهش‌های مواد و انرژی دانشگاه صنعتی شریف با اشاره به گسترش روز افزون فضای مجازی در زندگی امروز، گفت: مجموعه مدیریت تابعی از حکومت است که با امتزاج و در هم تنیدگی فضای مجازی و فیزیکی، لازم است اقدامات جدیدی در دستور کار قرار بگیرد. به عبارت دیگر لازم است که مسئولان و نخبگان کشور، یک مدل مفهومی برای مدیریت فضای مجازی ارائه کنند، چرا که تا کنون به صورت جدی به این موضوع پرداخته نشده است.

دبیر سابق شورای عالی ملی فضای مجازی تصریح کرد: برای حفظ و تقویت استقلال و آزادی کشور، ضرورت دارد که اقدامی عاجل در این حوزه انجام شود تا ضمن بررسی مدل‌های بین‌المللی، یک مدل بومی برای مدیریت فضای مجازی در کشور طراحی کنیم و سپس ساز و کارهای لازم را برای پیاده‌سازی این الگو فراهم کنیم.

آسیب‌های نگاه سیاسی به حوزه فضای مجازی

در ادامه این مراسم عزیز نجف‌پور، پژوهشگر حوزه فضای مجازی و فلسفه علوم انسانی و اجتماعی نیز به معرفی کتاب «رویکرد دو فضایی به آسیب‌ها، جرایم، قوانین و سیاست‌های فضای مجازی» پرداخت و گفت: سید رضا عاملی در این کتاب سعی می‌کند الگو و مدلی برای مدیریت و ساماندهی فضای مجازی در جمهوری اسلامی ایران ارائه دهد؛ به طوری که با استفاده از تجربیات بین‌المللی، نظریات خود را ارائه کرده و بر اساس نظریه‌ها و تجربیات بین‌المللی، الگویی بومی ارائه کرده است.

وی در ادامه به آسیب ها و جرایم در فضای مجازی اشاره کرد و گفت: جهانی بودن، غیرمتمرکز بودن، دیجیتال و شبکه ای بودن و نیز دسترسی مبتنی بر زمان و کار مجازی از ظرفیت‌ها و ویژگ‌های فضای مجازی است که در این راستا قانون گذاری، سیاست گذاری و تدوین نظام جزایی مجازی از اهمیت محوری برخوردار است. بر این اساس از سوی دیگر می‌توان  این کتاب را تلاشی برای تبیین نظریه، مفاهیم، مصادیق، سیاست ها و برنامه ها و راهبردها برای مواجهه با آسیب ها و جرایم مجازی، در پیوند با جهان واقعی دانست.

نجف‌پور با اشاره به برخی مباحث ارائه شد در کتاب گفت: در این کتاب، الگوهای متفاوتی برای مدیریت فضای مجازی مطرح شده که از آن جمله می‌توان به الگوی حکمرانی مبتنی بر نظریه توسعه پایدار، الگوی حکمرانی مبتنی بررویکرد دولت و ملت‌ها , الگوی حکمرانی مبتنی بر بازار آزاد که نویسنده ضمن بررسی تجربیات این الگوها در اروپا، آسیای شرقی، کوبا، چین و روسیه و پس از ارزیابی نقاط ضعف و قوت هر یک، به ارائه الگوی مورد نظر خود می‌پردازد.

این پژوهشگر حوزه فضای مجازی با بیان اینکه برخی تصمیم‌گیری‌ها در حوزه فضای مجازی متأثر از نگاه سیاست‌زده به این حوزه است، عنوان کرد: این مشکل ناشی از عدم آشنایی برخی مسئولان و نخبگان ما با مفاهیم نظری حوزه فضای مجازی است که متأسفانه هنوز به عمق فاجعه پی نبرده‌اند، چراکه درک عمیق این ماجرا نیاز به مطالعات جدی فلسفی دارد. ما باید در مواجهه با فضای مجازی نگاهی فراجناحی و متحد داشته باشیم تا بتوانیم شاهد تحولی عظیم در حکمرانی فضای مجازی باشیم.

خلاء انتشار تجربیات بومی در حوزه فناوری اطلاعات

ادامه این نشست با سخنان محمد حسین کاشی، درباره «مدیریت سایبر» با محوریت کتاب «تکنولوژی فناوری اطلاعات و ارتباطات» همراه بود. وی در این باره گفت: این کتاب نوشته ناصر مدیری، اشکان جعفری و میهن حسین نژاد است که درباره آشنایی پایه با مفاهیم ابتدایی فناوری اطلاعات است. مطالب این کتاب در موضوعات مختلفی چون استانداردها، ابزارها، کاربردها و مباحثی چون دولت الکترونیک و تجارت الکترونیک مطالبی ارائه شده و برای افرادی که یک آشنایی اولیه با مباحث فنی حوزه فناوری اطلاعات دارند و همچنین برای مدیرانی که قصد پیاده‌سازی استانداردهای فناوری اطلاعات را دارند، می‌تواند بسیار مفید باشد.

کاشی در ادامه با اشاره به چالش‌های موجود در انتشار کتاب‌های حوزه فناوری اطلاعات گفت: متأسفانه بسیاری از فعالان حوزه فناوری اطلاعات در کشور، انگیزه‌ای برای مستندسازی اطلاعات و تجربیات خود ندارند و به همین دلیل بازار نشر در این حوزه، به ترجمه برخی کتاب‌های عامه پسند اختصاص یافته است. البته برخی آثار خوب نیز در این زمینه ترجمه شده، اما به واسطه تأخیر در روند ترجمه و انتشار، اطلاعات ارائه شده در این آثار بلا استفاده می‌شود.

این پژوهشگر حوزه فضای مجازی با اشاره به مدیریت انتشار مکتوبات در حوزه فضای مجازی افزود: بسیاری از کتاب‌های موجود تئوری‌هایی را ارائه می‌کنند که با واقعیت بازار ما و جامعه کاربری ما، فاصله بسیاری دارد.   بر این اساس وقتی جوانانی می‌آیند و فعالیت‌های استارت‌آپی ایده‌های خود را بر اساس این تئوری‌های پیاده می‌کنند، در ادامه کار با یک انحراف در روند پیشروی روبه‌رو می‌شوند، در حالی که تئوری کتاب را موبه مو پیاده کرده‌اند. بر این اساس محصولات تولید شده در این روند جایی در بازار پیدا نمی‌کنند و به شکست تجاری منجر می‌شوند.

وی درباره بخش‌های مختلف کتاب تکنولوژی فناوری اطلاعات و ارتباطات» نیز توضیح داد: این کتاب در بخش‌های مختلف به موضوعاتی چون تاریخچه حاکمیت فناوری اطلاعات، شبکه‌های کامپیوتری  و مدل ارائه انواع شبکه ها، اینترنت و پروتوکل‌های آن، فراهم کنندگان اینترنت، سازمان‌های مجازی، ساختار سازمان‌های مجازی، آموزش مجازی، تجارت الکترونیک و دولت الکترونیک می‌پردازد.