به گزارش روابط عمومی اداره کل کتابخانه های عمومی استان گیلان، نشست مجازی «نگاهی به ادبیات کودک در ایران» با حضور فرزانه آقاپور، عضو هیات علمی دانشگاه گیلان و دکترای ادبیات فارسی؛ پریسا کرمی، مدیرکل کتابخانه های عمومی استان گیلان؛ زهرا بدن آرا، معاون امور کتابخانه ها و همکاری ها، مسئول و کتابداران کتابخانه عمومی خاتم الانبیا(ص) رشت و جمعی از علاقه مندان به میزبانی کتابخانه عمومی خاتم الانبیا(ص) رشت برگزار شد و از طریق پلتفرم اسکای روم اداره کل کتابخانه های عمومی استان گیلان در دسترس عموم قرار گرفت. در این ویژه برنامه مجازی ادبیات کودک در ایران مورد نقد و بررسی قرار گرفت.

ادبیات کودکان در جهان پیش از ایران شکل گرفت

عضو هیات علمی دانشگاه گیلان در ابتدای این نشست ورود به مقوله تاریخ ادبیات بدون کنکاش در مقوله ادبیات کودک را ناممکن ارزیابی کرد و گفت: تاریخ ادبیات وابستگی فراوانی با مفهوم کودکی داشته و نگرش افراد مختلف نسبت به دنیای کودکان برگرفته از نگاه آن ها به علایق و سلایق کودکان است.

فرزانه آقاپور با بیان اینکه مفهوم ادبیات کودکان در جهان پیش از ایران شکل گرفت، گفت: پیش از اسلام نیز نمونه هایی از این نوع ادبیات را می توان یافت که از آن جمله می توان به انواع اندرزنامه ها در زمینه تربیت کودکان اشاره کرد.

آقاپور بعد تربیتی و جامعه پذیری اندرزنامه ها در پرورش کودکان را بسیار مهم دانست و گفت: چیزی که در گذشته و در ادبیات شفاهی برای کودکان در نظر گرفته می شد، جنبه تربیتی موضوع بوده و به عنوان مرحله ای گذرا برای رسیدن به مفهوم بزرگسالی در نظر گرفته می شد.

وی با برشمردن دوره های مختلف ادبیات کودک در غرب، از دوره «کودک شرور» با تنبیه بدنی کودک برای خروج شیطان درون از جسم کودک به عنوان بدترین دوره  تاریخی یاد کرد و گفت: در این زمان والدین بر این باور بودند تنبیه بدنی کودک، روح شرور نهفته در کالبد وی را از جسم کودک خارج می کرد.

«قابوس نامه» اثری ارزشمند در دوره اسلامی برای تربیت کودکان بوده است

عضو هیات علمی دانشگاه گیلان به توسعه ادبیات کودک پس از اسلام در ایران نیز اشاره کرد و وجود بسیاری از آثار ارزشمند در این دوره را گواهی بر توجه اندیشمندان اسلامی به حوزه کودکان دانست و گفت: «قابوس نامه» یکی از آثار ارزشمند دوره اول است که در آن کیکاووس بن اسکندر پندهایی در حوزه آداب و روش های حکومت داری، ارتباط با مردم، فرزندان، زنان و هر آنچه را که برای آموزش فرزندش برای عبور از دوره کودکی به بزرگسالی نیاز بوده، به رشته تحریر درآورده است.

وی به متون برجای مانده از دوره مشروطه در حوزه آموزش مهارت های خانگی چون خیاطی به دختران نیز اشاره کرد و گفت: در آن دوره تاریخی نیز توجه به کودک بر پایه گذر او به دوره بزرگسالی و ایفای مسئولیت اجتماعی شکل گرفته بود.

افسانه ها پایه اصلی ادبیات کودک هستند

فرزانه آقاپور افسانه ها را پایه های اصلی ادبیات کودک دانست و گفت: در طول تاریخ کودکان همواره یکی از مخاطبان اصلی افسانه های شفاهی بودند و این موضوع پیش از قرن اخیر به مفهوم فعلی نمودی نداشته است. جبار باغچه بان به عنوان پایه گذار ادبیات کودک در ایران نقش بی بدیلی در توسعه آن به شکل مدرن امروزی داشته است.

عضو هیات علمی دانشگاه گیلان افزود: هرآنچه با عنوان ادبیات کودک ظهور یافت بعد از دوره جبار باغچه بان بود و اتفاقا آن دوره طلایی مصادف با ایجاد آموزش و پرورش نوین در ایران و تاسیس اولین مدرسه در کشور توسط میرزا حسن خان رشدیه بود. پس از آن بود که تحولی در حوزه ادبیات کودک به شکل نوین رخ داد.

این فعال حوزه کودک به بازیابی هویت کودک در ایران در این سال ها نیز اشاره کرد و با بیان اینکه در این دوره کسانی به صورت تخصصی در حوزه ادبیات کودک فعالیت مستمری داشتند، از تاسیس شورای کتاب کودک در سال۱۳۴۱ و ارزیابی کتاب های کودک در آن و تاسیس کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به عنوان دو اتفاق مهم زمینه توسعه ادبیات کودک و نوجوان در ایران یادکرد.

آقاپور همچنین از هوشنگ مرادی کرمانی، فرهاد حسن زاده، جمشید خانیان، محمد رضا شمس، محمدرضا یوسفی، فریبا کلهر، مژگان کلهر، مصطفی رحمان دوست، اسدالله شعبانی، صمد بهرنگی و محمود کیانوش به عنوان چندتن از چهره های تاثیر گذار ادبیات کودک نام برد.

بازار نشر کودک به جهت جاذبه های فراوان از نظر مالی طرفداران بسیاری دارد

وی به تلاش های مهدی آذریزدی در ساده سازی متون مهمی چون گلستان، بوستان و قصص قرآنی برای درک بهتر کودکان از این نوع ادبیات نیز اشاره کرد و گفت: مهدی آذریزدی در خلق این آثار دخل و تصرفی نداشت و تنها به ساده سازی محتوای این آثار برای درک بهتر کودکان از آن ها اقدام کرد.

این استاد دانشگاه به نهادهای مستقل و بازار نشر کودک در دوره معاصر نیز اشاره کرد و گفت: انجمن ادبیات کودک، انجمن نویسندگان کودک و نوجوان، شورای کتاب کودک و موسسه ادبیات کودک و نوجوان نهادهای فعالی هستند که همواره در زمینه ادبیات کودکان فعالیت های خوبی داشته اند.

آقاپور همچنین از انتشارات افق، علمی فرهنگی، مهراب قلم، طوطی و قدیانلو به عنوان فعالان بازار نشر کودک نام برد و گفت: بازار نشر کودک به جهت جاذبه های فراوان از نظر مالی طرفداران بسیاری دارد که بخش اعظمی از ناشران فعال در آن تنها برای منافع مالی وارد این بازار می شوند.

این استاد دانشگاه ایجاد رشته ادبیات کودک در دانشگاه های مهم کشور از جمله دانشگاه های شیراز، گیلان، شهید بهشتی تهران، مشهد و هرمزگان را نیز در رسمیت بخشی به این ادبیات، مهم توصیف کرد.

فرزانه آقاپور در ادامه از نشریات مهم فعال در زمینه ادبیات کودکان و نوجوان نیز یاد کرد و «سروش کودکان و نوجوانان»، «کیهان بچه ها»، «گل آقا»، «عروسک سخنگو»، بخش «دوچرخه» مجموعه ضمیمه همشهری و نشریه محلی «بشداش» را از مهم ترین آن ها برشمرد.

کتابداران از تاثیرگذارترین اقشار جامعه در امر ترویج و توسعه ادبیات کودکان هستند

عضو هیات علمی دانشگاه گیلان در پایان این نشست، از گیلان به عنوان یکی از استان های فعال در زمینه ادبیات کودکان و نوجوانان یاد کرد و گفت: در این حوزه کتابداران می توانند با پرورش مهارت های خود با محوریت کودکان و نیز برگزاری برنامه های متنوع بسیار مفید عمل کنند.

وی کتابداران را از تاثیرگذارترین اقشار جامعه در امر ترویج و توسعه ادبیات کودک دانست و گفت: کتابخانه های عمومی به عنوان یکی از مراکز فرهنگی مهم در کشور در کنار اقدامات ارزشمند خود می توانند به رشد جایگاه ادبیات کودک در کشور کمک شایانی کنند.