به گزارش پایگاه اطلاع رسانی نهاد کتابخانه های عمومی کشور، جلسه اختتامیه طرح پژوهشی و رونمایی از سامانه رتبه‌بندی کتابخانه‌های عمومی کشور صبح سه‌شنبه ۳۰ دی ماه با حضور مجید سالاری از دانشکده مهندسی صنایع دانشگاه فردوسی مشهد و ادریس مظلوم زاده، مدیرعامل شرکت بهین ره آورد بهبود به عنوان مجریان طرح و همچنین علیرضا مختارپور دبیرکل، امین متولیان معاون برنامه‌ریزی، پژوهش و فناوری اطلاعات، مهدی رمضانی معاون توسعه کتابخانه‌ها و ترویج کتابخوانی، هوتن والی‌نژاد معاون اداری مالی، عباس نعمتی مدیرکل حراست، مهدی توکلیان مدیرکل روابط عمومی و امور بین‌الملل، هادی امیری مدیرکل امور عمرانی، محمد هادی ناصری طاهری مدیرکل کتابخانه‌های عمومی استان تهران، اصغر گودرزی مدیرکل توسعه کتابخانه ها و مشارکت ها، سیامک محبوب مدیرکل دفتر برنامه ریزی و سیدمهدی صباغ مدیرکل منابع انسانی و امور پشتیبانی در کتابخانه مرکزی پارک‌شهر تهران برگزار شد.

چالش‌های نظام رتبه بندی کتابخانه‌ها در سال‌های اخیر

امین متولیان، معاون برنامه‌ریزی، پژوهش و فناوری اطلاعات نهاد در ابتدای این نشست با اشاره به ضرورت‌های طرح پژوهشی رتبه‌بندی کتابخانه‌های عمومی گفت: در ماه‌های ابتدایی حضور در نهاد، یکی از دغدغه‌های مهم نظام رتبه بندی و امتیاز دهی به کتابخانه‌های عمومی و به تبع آن میزان بهره‌گیری کتابخانه‌های از امکانات بود. با اینکه زحمات بسیاری برای تدوین و استقرار نظام درجه‌بندی در نهاد صورت گرفته بود، اما این نظام دارای نقاط ضعفی جدی بود که در بازدیدها، جلسات کارشناسی  و گزارش‌های مختلف خودنمایی می‌کرد.

وی افزود: برای مثال در نظام درجه‏ بندی جاری شاخص‌های مطرح شده بود که بیشتر ناظر به درونداد کتابخانه و متغیرهای غیر مرتبط با موضوع خدمت به کاربران و متغیرهای وابسته به آن بودند.

متولیان تصریح کرد: بر اساس این دغدغه‌ها و همچنین نقایصی که در این مسیر وجود داشت، ضرورت بازنگری در نظام رتبه‌بندی کتابخانه‌ها مطرح شد که در نهایت این دغدغه  در سال ۱۳۹۷ در قالب بخشی از نظام مسائل نهاد از طریق سیستم فراخوان پژوهش ارائه شد که در ادامه از میان پیشنهاده‌های دریافت شده ، پیشنهاده گروه مهندسی صنایع دانشکده فنی مهندسی دانشگاه فردوسی مشهد با اجرای آقای دکتر سالاری به عنوان پیشنهاده برگزیده معرفی شد و ایشان نیز برای اجرای آن قبول زحمت کردند.

متولیان در ادامه گفت: جا دارد از مجری این طرح پژوهشی تشکر کنم به واسطه اینکه این طرح را بسیار به موقع، منظم و دغدغه‌مند پیش بردند و امروز این آمادگی وجود دارد که با اتمام مراحل آزمایشی طرح، آن را در کتابخانه‌های سراسر کشور اجرا  کنیم.

قابلیت‌های سامانه جدید رتبه‌بندی کتابخانه‌ها

در ادامه این نشست مجید سالاری از دانشکده مهندسی صنایع دانشگاه فردوسی مشهد به عنوان مجری طرح پژوهشی رتبه‌بندی کتابخانه‌های عمومی که به صورت مجازی در این نشست حاضر شده بود، درباره این طرح اظهار کرد: با توجه به گستردگی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور به لحاظ تعدد کتابخانه‌ها، کتابداران و کارکنان و مخاطبان، لازم بود که ارزیابی دقیقی از عملکرد کتابخانه‌های عمومی داشته باشیم. به همین دلیل جلسات متعددی در تهران و مشهد با کارشناسان مربوطه در نهاد داشتیم. مطالعات گسترده‌ای انجام شد که در نهایت حدود ۲۱۰ معیار برای رتبه بندی کتابخانه‌های شناسایی شد که برخی از آنها کمی و برخی دیگر کیفی بودند.

وی در ادامه با تشریح دسته بندی‌های ارائه شده از این معیارها گفت: ما معیارها را به دو دسته کلی ورودی و خروجی تقسیم کردیم و به دلیل حجم زیاد آنها از تکنیک تحلیل پوششی داده‌ها بهره بردیم. در ادامه به مدلی دست پیدا کردیم و آن را توسعه دادیم که منجر به تولید نرم‌افزاری شد که می‌تواند با توجه به معیارهای تعریف شده کار ارزیابی عملکرد کتابخانه‌ها را انجام دهد.

سالاری درباره قابلیت‌های این سامانه نیز توضیح داد: سامانه طراحی شده یک سامانه پویا است که قابلیت‌هایی چون ارزیابی و رتبه بندی کتابخانه‌های هم درجه، تغییر و ارتقاء شاخص‌های مختلف ارزیابی در مقاطع زمانی مختلف، استفاده از نظر خبرگان در رتبه‌بندی و در نهایت تحلیل نتایج و ارائه نتایج ضعف و قوت کتابخانه‌ها در مقایسه با یکدیگر است که این سامانه را بسیار کاربردی می‌کند.

توجه به اصل ساده سازی در طراحی سامانه

در ادامه این نشست ادریس مظلوم زاده، مدیرعامل شرکت بهین ره آورد بهبود نیز در ارتباطی تصویری به تشریح ابعاد فنی این سامانه پرداخت و گفت: مهمترین اصلی که در طراحی سامانه رتبه بندی کتابخانه‌های عمومی رعایت شده، اصل ساده سازی است به طوری که تمام کاربران بتوانند به راحتی با سامانه در تعامل باشند تا روند رتبه بندی به سرعت انجام شود. در این سامانه از دو سامانه اصلی مدیریت کاربران و مدیریت عملکرد استفاده شده که هرکدام فرایندها و قابلیت پویای خاص خود را دارند.

همچنین محسن اکبرپور، ناظر راهبر علمی این طرح پژوهشی نیز طی سخنانی گفت: نکته قابل توجه در پیشبرد این طرح، جدیت، نظم و دغدغه‌مندی قابل ستایش تیم اجرایی در این طرح بود که در جلسات و گزارش‌های ارائه شده تعهد جناب آقای دکتر سالاری به انجام یک کار با کیفیت مشهود بود. با توجه به اینکه اعتبار مدل‌های نظری بر تست های انجام شده و خروجی‌های قابل تفسیر است، که می‌تواند در گزارش‌های نهایی نقش بیشتری داشته باشد. که این موضوع با ارتباط و تعامل تیم اجرایی و تیم فنی سازمان محقق خواهد شد.

وی همچنین هماهنگی میان شاخص‌های ورودی و خروجی با فضای سازمانی و هدف اصلی اجرای طرح را از نکات شاخص این طرح پژوهشی دانست و در ادامه به بیان نکاتی برای بهره‌برداری بهتر از این طرح پژوهشی و سامانه پرداخت.

اصغر گودرزی، مدیرکل توسعه کتابخانه‌ها و مشارکت‌ها نیز در سخنانی کوتاه عنوان کرد: تقریبا با ابلاغ درجه بندی کتابخانه ها وارد نهاد شدم و برای اجرای آن با چالش‌های جدی مواجه بودم. با وجود اینکه در درجه ‏بندی از دستورالعمل اجرایی نظام قبلی آمده بود که معیار درجه بندی «اعضا»، «زیربنا» و «خدمات» است، اما هیچ اشاره به بحث خدمات در درجه بندی نشده بود و عملا در اختصاص منابع، امکانات و نیروی انسانی به کتابخانه‌ها نرسید و اشکالاتی جدی به آن دستورالعمل وارد شد. خوشبختانه همکاران محترم ما با ارائه این طرح اقدام به پوشش این خلاء کردند و آموزش های اولیه را نیز به همکاران ما داده‌اند و امیدوارم در ادامه راه با استفاده از قابلیت پویایی این سامانه شاهد تکامل و گسترده تر شدن آن نیز باشیم.

امکان توسعه کتابخانه‌های مناطق محروم در نظام رتبه بندی جدید

مهدی رمضانی، معاون توسعه کتابخانه‌های و ترویج کتابخوانی نهاد نیز بحث رتبه بندی کتابخانه‌ها را یکی از مأموریت‌های اصلی نهاد در این دوره مدیریتی دانست و گفت: این موضوع که یک موضوع مبنایی و موثر بر سایر تصمیم‌گیری‌های نهاد است، یکی از مطالبات مهم دبیرکل محترم نهاد بوده که خوشبختانه امروز شاهد تحقق تلاش‌های صورت گرفته در این زمینه هستیم.

وی افزود: متاسفانه نوع درجه بندی مورد استفاده در نظام قدیم باعث توسعه کتابخانه‌ها در مناطق کمتر توسعه یافته و محروم نمی‌شد، اما اگر مبنا جمع عواملی چون امکانات نرم افزاری، نیروی انسانی پویا و اعضای کتابخانه ها باشند، حتما این توسعه رقم خواهد خورد. ضمن اینکه در بسیاری از کتابخانه‌هایی که شاید به لحاظ وسعت و متراژ به اندازه کتابخانه های مرکزی و یا استاندارد ما نباشند، خدماتی که ارائه می‌شود  و اعضایی که از آن بهره می‌برند گسترده تر و تاثیرگذارتر هستند که با مدل جدید رتبه بندی این خلا نیز برطرف خواهد شد.