به گزارش پایگاه اطلاع رسانی نهاد کتابخانه های عمومی کشور، نشست محفل ادبی با موضوع «حماسه سرایان زبان فارسی» 25 اردیبهشت ماه با حضور مرتضی امیری اسفندقه، شاعر و مصطفی محدثی خراسانی، شاعر در غرفه نهاد کتابخانه های عمومی کشور در سی و چهارمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران برگزار شد.

مصطفی محدثی خراسانی در ابتدای این نشست اظهار داشت: نخستین ابیاتی که به عنوان شعر فارسی ثبت و ضبط شده، طنین حماسی دارد. بهرام گور، پادشاه ساسانی بود که برای یادگیری علم، فن و ادبیات نزد اعراب فرستاده شد و بیت «منم آن شیر شلنبه منم آن ببر یله/ نام من بهرام گور پدرم بوجبله» منسوب به او است. همچنین بعدها، وصیف سیستانی، قصیده ای به عربی در مدح یعقوب لیث صفاری گفت و یعقوب به دلیل تعصب به زبان فارسی آن را نپذیرفت؛ سپس وصیف سیستانی شعری به فارسی گفت که طنین حماسی دارد. بعدها به باشکوه ترین، مدون ترین و منسجم ترین اثر حماسی سروده شده در زبان فارسی می رسیم که شاهنامه فردوسی است؛ بنابراین اولین اثر درخشان و جامع شعر فارسی هم در حوزه حماسی قرار می گیرد. امروز در شعر انقلاب و دفاع مقدس نیز ما شاهد گونه جدیدی از شعر حماسی هستیم.

مرتضی امیری اسفندقه، با اشاره به اینکه حماسه در آغازینه شعر پارسی و پیش از فردوسی، وجود داشت، در خصوص تقسیم بندی حماسه گفت: در دوره ای حماسه این بود که گروهی می خواستند گروهی دیگر را شکست دهند. «خون در سر من جوش زند از شرف و فخر/ چون یاد کنم رزم کراسوس و سورن را»، آنجا که ملک الشعرای بهار، حماسه های ملی و آیینی ایران را به رخ می کشد. این دسته از حماسه ها، حماسه های بیرونی و روایتگر پهلوانی ها هستند.

وی ادامه داد: در دوره ای دیگر، حماسه به معنای نفی خود است؛ حماسه های درونی که روایتگر سفر روح است. مولوی می گوید « ای شهان کشتیم ما خصم برون/ ماند خصمی زو بتر در اندرون/ کشتن این، کار عقل و هوش نیست/ شیر باطن سخرهٔ خرگوش نیست».

وی با خوانش نمونه هایی از حماسه های درونی، گفت: در اشعار شاعران بزرگی مثل مولوی، که بسیار به دامن حماسه درونی پناه برده است، حماسه های بیرونی نیز دیده می شود. در واقع حماسه بیرونی، همان جهاد اصغر و حماسه درونی جهاد اکبر است.

اسفندقه با بیان اینکه زمزمه ندای حماسی در شعر حافظ بلند است، به خوانش نمونه هایی از اشعار حافظ و سپس ابیاتی از فردوسی پرداخت.

وی سومین دسته در تقسیم بندی حماسه را محل تلاقی حماسه درونی و بیرونی دانست و گفت: در این نقطه حماسه های انقلاب متولد شد و نمونه های آن در شعر حسین منزوی بارها دیده شده است. «چنین که نعره به نام تو می زنم در شهر/ به دار می کشد آخر مرا، شهامت من».

اسفندقه در ادامه به نمونه های فراوان حماسه در شعر پارسی اشاره کرد و به خوانش حماسه هایی از فروغ فرخزاد، احمد شاملو، مهدی اخوان ثالث، سهراب سپهری، حسین منزوی، مصطفی محدثی خراسانی و ... پرداخت.

وی تصریح کرد: حماسه با هیاهیو فرق دارد و نفی من است. به اعتقاد من زمانی که این اتفاق می افتد و دوره ای که حماسه در شعر پارسی آشکار شده، بسیار جذاب است. شعر پارسی نمی تواند بدون حماسه باشد، چراکه حماسه حرکت و جوشش است و شاعر از رخوت بیزار است. حماسه رکن رکین شعر فارسی از نخست تا امروز است.

اسفندقه تصریح کرد: شعرهایی هستند که به عنوان حماسه معرفی شده اند اما در حقیقت ضد حماسه هستند؛ تفاوت حماسه و ضد حماسه در نوع نگاه است؛ آنجا که با انسان در ابدیتی جاودانه گام میزنی، حماسه شروع می شود.

در ادامه این نشست شعرای حاضر در برنامه به خوانش سروده های خود پرداختند.