به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی نهاد کتابخانه های عمومی کشور، چهل و هشتمین جلسه هیئت امنای کتابخانه‌های عمومی کشور سه‌شنبه ۲۶ اسفندماه با حضور سید عباس صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، علیرضا مختارپور، دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، مهری پریرخ و هوشنگ مرادی کرمانی، از اعضای هیئت امنای نهاد، هادی جعفری نژاد، رییس امور فرهنگ، گردشگری و ورزش سازمان برنامه و بودجه کشور، محسن جوادی، معاون امور فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و همچنین معاونین و مدیران نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور برگزار شد.
سید عباس صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در این جلسه ضمن تبریک فرارسیدن اعیاد شعبانیه طی سخنانی گفت: به نظر می‌رسد سال ۹۹ به دلیل وضعیت کرونایی، شرایط خاص و ویژه ای در فضای کشور پدید آورد و تبعا نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور به واسطه شرایط خاص ارتباطات اجتماعی‌اش و همچنین فضای خاصی که برای حضور کودکان و نوجوانان فراهم کرده است، از این شرایط متاثر شد.
بازخوانی و بهره‌برداری از تجربیات فعالیت در فضای مجازی
وی توجه به فضای مجازی در سال ۹۹ را یک تجربه مغتنم دانست و گفت: ما باید برای فعالیتهای سال ۱۴۰۰ و قرن جدید این تجربه را بازخوانی و از آن استفاده کنیم. به طور قطع فضای حقیقی فضای قابل حذف نیست و دارای ویژگی هایی است که فضای مجازی فاقد آن است. از جمله ارتباطات گرم چهره به چهره و تاثیرات عاطفی که فضای حقیقی ایجاد می کند. بر این اساس فضای مجازی نمی تواند تمام کارکردهای فضای حقیقی را داشته باشد. اما از سوی دیگر به نظر می‌آید که فضای مجازی تجربه‌های خاصی را برای ما ایجاد کرده است.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در این باره گفت: ارتباطات در فضای مجازی در حال طی کردن مسیری با یک فاصله زمانی و فناوری بود که کرونا این فاصله را کم کرد. کشورهای پیشرفته جهان در حوزه آموزش و توسعه فرهنگ مکتوب، حوزه هنر و حوزه کتابخانه ها در حال طی کردن مراحلی بودند که شاید اگر سرایت کرونا در کشور ما رخ نمی‌داد، ما پس از ۱۰ سال به گام‌های امروز آنها می‌رسیدیم؛ اما اتفاقاتی که در فضای پاندمی کرونا پدید آمد و این اتفاق را به موضوعی جهانی تبدیل کرد، باعث شد کشور ما نیز در تمام حوزه‌ها وارد این فضا شود و زیرساخت ها، برنامه ها و رویدادهای خود را متناسب با این فضا تنظیم کند.
ابعاد مختلف استفاده از فضای مجازی در فعالیتهای فرهنگی
سید عباس صالحی با اشاره به تجربه‌های صورت گرفته در فعالیت در فضای مجازی گفت: به نظر می‌آید که ما باید در سه بخش فضای مجازی را جدی بگیریم و از تجربه‌های سال ۹۹ در حوزه کتابخانه‌ها بهره بگیریم؛ در وهله اول باید به فضای مجازی را باید به عنوان یک «فضای جایگزین» برای فضای حقیقی در نظر گرفت. چراکه شرایط کرونا نشان داد که ممکن است از این نوع مسائل و مصائب در سال ۱۴۰۰ و سال‌های آینده نیز رخ دهد و اگر رویدادی باعث شد فعالیت در فضای حقیقی تعطیل شود، فضای مجازی را به عنوان یک فضای جایگزین در اختیار داشته باشیم؛ چراکه فعالیت های فرهنگی، هنری و در بحث ما کتابخانه ها تعطیل بردار نیست.
وی افزود: در وهله دوم باید فضای مجازی را به عنوان «فضای تکمیل کننده» برای فضای حقیقی در نظر داشت. یعنی در حالی که فعالیتهای فرهنگی در فضای حقیقی در حال انجام است، فضای مجازی نیز به عنوان یک فضای مکمل به کمک بیاید و به عنوان مثال همین طور که در گزارش دوستان اشاره شد، افرادی در سیستان و بلوچستان امکان بهره مندی از سخنان و تجربیات استادانی در تهران را پیدا کنند. ما رویدادهای مختلفی را داریم که می‌توانیم آنها را از طریق فضای مجازی امتداد دهیم و همیشه یک پیوست به فضای مجازی برای هر برنامه در فضای حقیقی ایجاد کنیم.
صالحی تاکید کرد: امروز ما در هر حوزه‌ای صرفاً یک مجموعه مخاطب نداریم و در کنار هر مجموعه مخاطب حقیقی یک مجموعه مخاطب فضای مجازی نیز باید برای خودمان در نظر بگیریم و از این برهه زمانی به بعد اجرا و برگزاری برنامه ها را به صورت دو ساحتی در نظر بگیریم.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی درباره سومین جنبه استفاده از فضای مجازی گفت: در وهله بعد نیز باید به «فرصت های خاص فضای مجازی» توجه داشت. از این جهت که فضای مجازی فرصت های ویژه‌ای در اختیار ما می‌گذارد که فضای حقیقی از آنها بی بهره است. سال ۹۹ با همه تهدید ها و آسیب هایی که به واسطه شیوع بیماری کرونا برای جهان و ایران داشته و جنبه های مختلف زندگی ما از جمله حوزه فرهنگی و به طور خاص حوزه کتابخانه ها را درگیر خود کرده، اما می تواند منشاء یک فرصت جدید باشد و اصلاً ویژگی انسان به عنوان خلیفه الهی هم این است که می‌تواند تهدیدها را تبدیل به فرصت کند.
تلاش برای ارائه مدل‌سازی از فعالیتهای کتابخانه‌ها در فضای مجازی
وی ادامه داد: ان‌شاءالله با توجه به هر سه وجه یاد شده از کارکردهای فضای مجازی بتوانیم بیشترین استفاده را از این فضا ببریم و یک بازخوانی دقیق درباره نوع فعالیت‌هایی که در حوزه کتابخانه های عمومی در فضای مجازی طی سال ۹۹ صورت گرفته، داشته باشیم و یک نوع مدل سازی برای فعالیت کتابخانه‌های عمومی در فضای مجازی ارائه دهیم.
سید عباس صالحی درباره فعالیتهای نهاد کتابخانه‌های عمومی در سال ۱۳۳۹۹ گفت: از جناب آقای مختارپور و مجموعه همکاران ایشان در نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور به واسطه فعالیت های صورت گرفته در سال جاری تشکر و قدردانی می‌کنم؛ چرا که توانستند با شرایط خاص کرونایی و اقتصادی این سال را به پایان برسانند و توفیقاتی در حوزه‌های مختلف به دست آورند. با عنایت خداوند امید داریم که سال ۱۴۰۰ سال بهتری برای کتابخانه‌های عمومی و حوزه فرهنگ مکتوب و همچنین برای کتابداران و کلیه کارکنان کتابخانه های عمومی باشد.
تلاش مجدانه نهاد برای افزایش سهم کتابخانه‌ها از بودجه ۱۴۰۰
در ادامه این مراسم علیرضا مختارپور، دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور به بیان سرفصل اقدامات صورت گرفته در نهاد طی سال ۱۳۹۹ پرداخت و گفت: نکته‌ای که جا دارد اشاره کنم این است که در بحث بودجه ما تلاش زیادی کردیم و مراجعات بسیاری به نمایندگان مجلس داشتیم و در نهایت بر اساس آنچه که در مجلس صورت گرفته، یک عدد نسبتا خوبی در قیاس با بودجه نهاد در جداول اضافه شده که امیدواریم با تصویب قطعی مجلس در روزهای باقی مانده، بودجه نهاد مقداری افزایش پیدا کند و در سال آینده از سازمان برنامه و بودجه توقع داریم که در تخصیص هم به ما کمک کنند تا بتوانیم هم در بخش معیشت کتابداران و هم در فعالیتهای کتابخانه‌ای و کتابخوانی ارتقاء مناسبی داشته باشیم.
وی در ادامه با اشاره به تعداد کتابخانه‌های افتتاح شده در سال جاری، بر لزوم حمایت بیشتر دستگاه‌های مسئول برای حمایت در حوزه تأمین منابع کتابخانه‌های عمومی، تاکید کرد و گفت: در جدیدترین شماره نشریه «کتاب‌خوان» که به ارائه گزارش فعالیتهای نهاد اختصاص دارد، علاوه بر فعالیتهای انجام شده در ۲ ماه اخیر، گزارش‌هایی به همراه تصاویری از تمام کتابخانه‌هایی که در سال ۱۳۹۹ افتتاح شده، آمده و همچنین آمار تمام کتابخانه‌های افتتاح شده از سال ۱۳۹۳ تاکنون با مشخصات کامل مستندسازی و ارائه شده است که امیدواریم حمایت‌های لازم برای تأمین منابع این کتابخانه‌ها صورت بگیرد.
تشریح مهمترین فعالیتهای نهاد در سال ۱۳۹۹
در ادامه مهدی رمضانی، معاون توسعه کتابخانه‌ها و ترویج کتابخوانی نهاد به تشریح اهم فعالیت‌ها و اقدامات در نهاد طی یکسال گذشته پرداخت و گفت: به لطف خدا در سال ۱۳۹۹ بیش از یکصد کتابخانه به مجموعه کتابخانه‌های عمومی کشور اضافه شد. البته چند کتابخانه دیگر نیز آماده افتتاح بود که به دلیل تراکم برنامه‌ها در ایام پایانی سال، به سال آینده موکول شد و از ابتدای سال ۱۴۰۰ افتتاح کتابخانه‌ها را پی خواهیم گرفت.
رمضانی در تشریح این موضوع گفت: ما در بخش کتابخانه‌های نهادی رشد ثابت و قابل توجهی داشتیم، اما متاسفانه در حوزه کتابخانه‌های مشارکتی با کاهش روبه‌رو بودیم؛ به طوری که از سال ۱۳۹۲ تا کنون حدود یکصد کتابخانه مشارکتی از سرجمع کتابخانه‌های عمومی حذف شده است. اما در بخش کتابخانه‌های خودگردان و سالن‌های مطالعه، طی ۳ ماه گذشته حدود ۴۰ مجوز تأسیس صادر شده است که بخشی از روند کاهش کتابخانه‌های مشارکتی را جبران کرده است.
وی با اشاره به افتتاح کتابخانه مرکزی یزد گفت: مهمترین کتابخانه ای که در سال ۱۳۹۹ افتتاح شد، کتابخانه مرکزی یزد بود که پس از ۲۵ سال به بهره‌برداری رسید که البته از یکسال گذشته آماده بهره برداری بود که به دلیل شرایط خاص کرونایی در اسفند ماه سال جاری به بهره‌برداری رسید.
معاون توسعه کتابخانه‌ها و ترویج کتابخوانی نهاد در تشریح برنامه‌های ترویجی نهاد گفت: در سالی که گذشت طرح «راویان بالندگی» به همت محافل ادبی نهاد اجرا شد که طی آن از ۳۱ شاعر درگذشته، ۴۲ شاعر پیشکسوت و ۳۱ شاعر فعال جوان در حوزه انقلاب اسلامی تجلیل شد که خوشبختانه با استقبال و بازخورد خوبی همراه شد. در شرایطی که در سال گذشته به دلیل شرایط خاص کشور امکان برگزاری طرح «کتابخانه‌گردی» فراهم نبود، در اسفندماه سال جاری و همزمان با سالروز تاسیس نهاد، این طرح در کتابخانه‌های تازه تأسیس و بازگشایی شده به اجرا درآمد و عضویت رایگان و بخشودگی جرایم دیرکرد از خدمات جنبی این برنامه بود.
وی افزود: پویش مجازی «کتابخانه من» که طی آن کتابداران با تهیه کلیپی به معرفی کتابخانه محل خدمت خود می‌پردازند تا کنون با ارسال ۵۳۲ اثر در حال برگزاری است که در پی استقبال خوب کتابداران مهلت شرکت در این پویش تا ۱۵ فروردین ماه تمدید شد. همچنین با همکاری بنیاد مستضعفان و بنیاد علوی طرح «درخت‌یاری» در حدود ۶۰۰ کتابخانه عمومی که ظرفیت کاشت نهال را داشتند اجرا شد و طی آن قریب به ۶ هزار اصله نهال در محوطه کتابخانه‌های عمومی در سراسر کشور کاشته شد. مسابقه آموزشی «مرور نویسی» ویژه کتابداران و مسابقه کتابخوانی شهید سلیمانی با مشارکت ۶ هزار نفر و مشارکت در جشنواره شهید باقری نیز از دیگر برنامه‌های ترویجی نهاد در این مدت بود.
رمضانی در ادامه با اشاره به انتشار چهار شماره از کتاب «هدهد سفید» در سال ۱۳۹۹ گفت: این کتاب که با هدف تقویت تولید محتوا برای گروه سنی نوجوان تولید می‌شود، در سال جاری به دو صورت الکترونیکی و مکتوب منتشر و در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفت. همچنین محافل ادبی نهاد نیز در این سال برنامه‌های مختلفی را به مناسبت‌های مختلف به اجرا درآوردند که از آن جمله می‌توان به «بانوان راوی حماسه»، «شعر کودک و نوجوان»، جشنواره «آوای کتابخانه» و بسیاری دیگر اشاره کرد.
معاون توسعه کتابخانه‌ها و ترویج کتابخوانی نهاد در ادامه به برگزاری جشنواره «کتاب‌خوان و رسانه» اشاره کرد و گفت: این جشنواره به همت اداره کل روابط عمومی و امور بین‌الملل نهاد با استقبال خوب اهالی رسانه مواجه شد؛ قرار بود اختتامیه آن در سالروز تاسیس نهاد در ۱۷ اسفند ماه برگزار شود، اما به دلیل محدودیت‌ها و همچنین استقبال اهالی رسانه مهلت شرکت در آن تمدید و به سال آینده موکول شد. خوشبختانه علی رغم همه تنگناهای موجود جشنواره کتابخوانی رضوی نیز با استقبال خوب مخاطبان به صورت الکترونیکی برگزار شد که گزارش آن پیشتر به صورت مفصل ارائه شده است.
وی یادآور شد: با توجه به جایگاه ویژه کودکان و نوجوانان در کتابخانه‌های عمومی، با حمایت آستان قدس رضوی ۲۰۰ هزار دفتر نقاشی برای این گروه سنی تولید شده که به امید خدا توزیع آن به زودی در کتابخانه‌های عمومی آغاز خواهد شد که این اتفاق بسیار دلگرم کننده بوده است و عزیزان در آستان قدس رضوی برای استمرار این گونه حمایت‌های خود قول مساعد داده‌اند. همچنین استقبال گسترده از جشنواره کتابخوانی رضوی به طراحی اپلیکیشن جامع مسابقات نهاد منجر شد که این اپلیکیشن هم برای فعالیتهای نهاد و هم برای سایر دستگاه‌های دیگر که بخواهند در این حوزه فعالیت کنند قابل استفاده است.
مهدی رمضانی ادامه داد: ساخت کلیپ‌های معرفی کتاب که این روزها در حال پخش از تلویزیون است نیز از دیگر اقدامات نهاد در حوزه ترویج کتابخوانی بوده است. همچنین همایش بین‌المللی «کارکردهای کتابخانه‌های عمومی» به همت انجمن ارتقاء کتابخانه‌های عمومی و همکاری اداره کل کتابخانه‌های عمومی استان خوزستان برگزار شد که طی آن ۸ استاد بین‌المللی به ارائه ۱۰ مقاله پرداختند که بازخورد بسیار خوبی داشت و به امید خدا نتایج و دستاوردهای آن در فعالیتهای کتابخانه‌ها قابل مشاهده خواهد بود.
معاون توسعه کتابخانه‌ها و ترویج کتابخوانی نهاد درباره روند ساماندهی به نسخ خطی موجود در کتابخانه‌های عمومی نیز گفت: امسال تمام مجموعه نسخ خطی و آثار مکتوب چاپ سنگی و سربی در کتابخانه‌ها شناسایی شد که مجموعا چیزی بیش از ۴۷ هزار نسخه در کتابخانه‌های عمومی را شامل می‌شود. بر این اساس یک بخش ویژه نسخ خطی در استان‌های مختلف تشکیل شده است که موضوع آموزش کارشناسان این حوزه انجام شده و در حال حاضر در حال نسخه برداری از این آثار هستیم.
وی در ادامه به موضوع ایجاد دسترسی به پایگاه‌های اطلاعاتی در کتابخانه‌ها اشاره کرد و گفت: این موضوع یکی از خدمات اصلی کتابخانه‌های عمومی در دنیا بوده است. پیش از این نهاد اقدام به اه‌اندازی یک پایگاه اطلاعاتی کرده بوده که طبیعتا بسیار محدود بود. اما با اقدامات و قرارداد که بسته شده، در حال حاضر امکان دسترسی به بیش از ۱۸۰۰ پایگاه علمی و اطلاعاتی برخی از کتابخانه‌های منتخب به صورت آزمایشی ایجاد شده است. همچنین طرح «تحویل کتاب درب منازل» نیز در سراسر کشور آغاز شده و طرح «کوله کتاب» ویژه عشایر کشور نیز به اجرا رسیده است.
رمضانی درباره فعالیت نهاد در حوزه گروه‌های خاص نیز گفت: به تحقیق عرض می‌کنم که در بحث ارائه خدمات و تولید منابع برای گروه‌های خاص، در حال حاضر هیچ دستگاه دیگری به جز نهاد در این حوزه فعالیت نمی‌کند. به لطف خدا اتفاقات خوبی در این حوزه افتاده و همه استان‌ها دارای بخش نابینایان هستند و ارتباطات خوبی با انجمن‌های تخصصی نابینایان استانی دارند. همچنین اتفاقات خوبی در حوزه ناشنوایان رخ داده که کارهای آموزشی آن انجام شده و شهر شیراز به صورت پایلوت مسئولیت تولید محتوا برای این گروه را بر عهده دارد که گزارش عملیاتی خدمات آن نیز در جلسات آتی ارائه خواهیم داد.
وی ادامه داد: به روز رسانی نرم افزار سامان و زیرساخت‌های نهاد و نرم افزار سامان که نرم‌افزار اصلی کتابخانه‌های عمومی است و تمام فعالیتهای کتابخانه‌ها ذیل این نرم افزار در حال انجام است، یکی از اولویت‌های ما ارتقاء این نرم افزار بوده که به همت معاونت برنامه‌ریزی، پژوهش و فناوری اطلاعات به انجام رسیده است. همچنین تلاش شد هرآنچه که فرایندهای داخلی نهاد کتابخانه‌های عمومی محسوب می‌شود در قالب دستورالعمل تدوین شود و به کتابخانه‌های عمومی سراسر کشور ابلاغ شود که تا کنون ۱۲ دستورالعمل تهیه و ارسال شده که تا تدوین و ابلاغ ۳۰ دستورالعمل لازم این روند ادامه پیدا خواهد کرد.
وی در ادامه به انعقاد ۸ تفاهمنامه ملی و ۱۱۳ تفاهمنامه محلی در سال ۱۳۹۹ اشاره کرد و گفت: انعقاد این تفاهمنامه‌ها به پیشبرد امور نهاد بسیار کمک کرده و خواهد کرد. همچنین در حوزه خیرین در سال ۱۳۹۹ تعداد ۴۹ باب ساختمان، ۵ قطعه زمین و یک دستگاه کتابخانه سیار به نهاد اهدا شد. در حوزه منابع نیز با توجه به کمکی که سازمان مدیریت در تخصیص بودجه داشتند، پس از یک سال و نیم توقف در خرید منابع، توانستیم بیش از ۶۵۰ هزار نسخه کتاب برای کتابخانه‌ها ارسال کنیم.
تلاش برای رفع موانع داخلی به منظور تأمین منابع کتابخانه‌ها
هادی جعفری نژاد، رییس امور فرهنگ، گردشگری و ورزش سازمان برنامه و بودجه کشور نیز که از طریق ارتباط تصویری در این نشست حضور داشت طی سخنانی گفت: ردیف اصلی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور که حدود ۲۰۰ میلیارد تومان بوده، در سال ۹۹ تقریبا نزدیک به ۱۰۰ درصد تخصیص گرفت، گرچه ممکن است این مبلغ متناسب با نیاز این دستگاه نباشد اما ما در این مجموعه تلاش خود را برای اختصاص حداکثر این اعتبار انجام دادیم. علاوه افزایش حقوق و دستمزدی که ابتدای هر سال اتفاق می‌افتد، با پیگیری‌های آقای مختارپور و همکاران‌شان حدود ۱۸ درصد هم رشد حقوق از ۵۰ درصدی که باید در نظر گرفته می‌شد، اعمال شد. به طور کلی با توجه به محدودیت‌هایی که امسال در دولت داشتیم، نسبتا حمایت خوبی از نهاد صورت گرفت.
وی درباره وضعیت بودجه نهاد برای سال آینده نیز گفت: بودجه نهاد برای سال ۱۴۰۰ در لایحه با حدود ۳۷ درصد رشد پیشنهاد شده که البته هنوز نهایی نشده است. اما اگر همه چیز به خوبی پیش برود به نظر می‌رسد که سال آینده سال بهتری در حوزه کتابخانه‌های عمومی خواهد بود. همچنین امیدواریم اگر در حوزه تأمین منابع کتابخانه‌های عمومی موانعی وجود دارد، با دستور جناب آقای وزیر این موانع داخلی برطرف شود تا بتوانیم کتاب‌های به روز را به کتابخانه‌ها تزریق کنیم که امیدواریم با مساعدت و همراهی جناب آقای دکتر جوادی این نقیصه برطرف شود.
همچنین هوشنگ مرادی کرمانی و مهری پری رخ از دیگر اعضای هیئت امنای کتابخانه‌های عمومی کشور نیز با تقدیر از اقدامات صورت گرفته در حوزه کتابخانه‌های عمومی در سال ۱۳۹۹، موضوع پیگیری‌های صورت گرفته برای افزایش بودجه نهاد را بهترین عیدی به کتابداران و کارکنان کتابخانه‌ها دانستند.
