به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، پنجاه و سومین جلسه هیئت امنای کتابخانه‌های عمومی کشور به ریاست محمدمهدی اسماعیلی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، با حضور مهدی رمضانی دبیرکل، اعضای حقیقی و حقوقی و مدیران نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور بیست و سوم اسفندماه برگزار شد.
محمدمهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و رئیس هیئت امنای کتابخانه‌های عمومی کشور در پنجاه‌وسومین جلسه هیئت امنا ضمن تبریک پیشاپیش سال نو، اظهار داشت: در سال ۱۴۰۱ اتفاقات خوبی در نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور افتاد که شایسته است از آقای رمضانی و همکاران ایشان تقدیر کنم؛ مجموعه‌ای جوان، جهادی و پرکار.
وی ادامه داد: بحمدلله در پایان سال موفق به انجام چند اقدام مهم و اثرگذار برای نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور شدیم.
اسماعیلی تصریح کرد: امسال برای اولین بار در لایحه بودجه اصلاحیه‌ای بر روی بند «ه» تبصره ۹ داشتیم، که اتفاق مهمی بود و به موجب آن بحث ۲ درصد مجاز به یک درصد تکلیفی برای شرکت‌های دولتی تبدیل شد، که منابع جدیدی را برای حوزه فرهنگ خلق می‌کند. بخشی از این منابع می‌تواند به بحث تبلیغ و ترویج کتابخوانی اختصاص یابد که با حوزه معاونت امور فرهنگی وزارت ارشاد نیز همپوشانی دارد. بحمدلله نهاد کتابخانه‌ها و معاونت فرهنگی و دوستان عزیز ما آقای رمضانی و آقای احمدوند، با یکدیگر تعامل دارند و ان‌شاءالله بتوانیم بخش بزرگی از مطالبات را در این حوزه پیش بریم. در حال حاضر مسئله کاغذ با پیشتیبانی دولت و راه‌اندازی مجموعه ای در شیراز که نیاز به چوب ندارد و از مواد بازیافتی استفاده می‌کند، تقریباً حل شده است.
وی با اشاره به اشتیاق مردم در روستاها برای ایجاد کتابخانه، خواستار تعامل نهاد با کانون فرهنگی هنری مساجد برای استانداردسازی کتابخانه‌های مساجد شد و از حمایت خود برای راه‌اندازی کتابخانه سیار در نقاط دورافتاده خبر داد و گفت: در دولت، در سازمان برنامه، نهاد ریاست جمهوری، وزارتخانه‌ها، هیچکس در حمایت از امور فرهنگی خست به خرج نمی‌دهد.
حرکت به سوی مردمی‌تر شدن کتابخانه‌ها
در این نشست همچنین دبیرکل نهاد ضمن تقدیر از اعضای هیئت امناء به ویژه وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، به مبحث برنامه و بودجه نهاد پرداخت و اظهار داشت: برنامه و بودجه، تکلیف قانونی بوده که باید به تصویب هیئت امناء می‌رسید. تلاش شد برنامه و بودجه پیشنهادی مبتنی بر مأموریت‌ها و اسناد بالادستی باشد.
وی با ارائه گزارشی از مصوبات نشست پیشین هیئت امناء، گفت: تمامی مصوبات سه جلسه پیشین هیئت امنا (که در سال جاری برگزار شد) به سرانجام رسید و عملیاتی شد.
مهدی رمضانی در ادامه با اشاره به سرفصل هزینه‌ای حقوق و دستمزد، تصریح کرد: در نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، حقوق و دستمزد منجر به کار فرهنگی می‌شود. فعالیت کتابداران در کتابخانه‌ها بر اساس حقوق و دستمزد پرداختی صورت می‌گیرد. در بودجه سال جاری نیز، عمده هزینه ما حقوق و دستمزد بوده است. همچنین با وجود کمبود منابع در نهاد، با وجود تمام تنگناها، با تلاش برای جلب مشارکت، استفاده از ظرفیت‌های استانی و صرفه‌جویی امسال موفق به افتتاح کتابخانه‌ها و اجرای برنامه‌های متعدد و متنوع شدیم و تلاش می‌کنیم این مسیر را در سال آینده نیز ادامه دهیم.
وی در ادامه در پاسخ به برخی انتقادات در خصوص تبدیل شدن کتابخانه‌ها به قرائتخانه تصریح کرد: قرائتخانه یکی از خدمات کتابخانه است، اما ما توانسته‌ایم از تک‌خدمتی بودن به سمت تنوع خدمت حرکت کنیم. امروز کتابخانه مرکزی قم، که اخیراً افتتاح شد، بیش از ۴۰ خدمت ارائه می‌دهد که یکی از این خدمت‌ها سالن مطالعه، یکی دیگر مخزن، دیگری اتاق کار-بازی و... است. امروز پروژه کتابخانه مرکزی استان مرکزی با ۱۸ هزار مترمربع زیربنا بزرگترین کتابخانه عمومی در خاورمیانه است که از این نظر دارای اهمیت است.
وی افزود: امروز کتابخانه‌ها در حال مردمی شدن هستند و ما هم به این سمت حرکت می‌کنیم. برنامه «هدهد سفید»، که یکی از برنامه‌های پربیننده شبکه نهال هست، در راستای برندسازی و هویت‌سازی کتابخانه و کتابدار و توجه به کودکان ساخته شده است.
رمضانی همچنین در پاسخ به ابهاماتی که نسبت به جوان بودن سازمان «نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور» مطرح می‌شود اظهار داشت: نهاد یکی از دستگاه‌هایی است که در دهه ۴۰ تأسیس شده اما بعد از انقلاب تغییراتی در مدیریت آن ایجاد شد که سال ۱۳۸۳ به مدل امروزی تبدیل شد. اسنادی از سوابق نهاد به دست آورده‌ایم که در قالب نمایشگاه یا کتاب از آنها رونمایی خواهیم کرد.
دبیرکل نهاد در افزود: یکی از دغدغه‌های ما ارتباط با آموزش و پرورش است که در این خصوص به صورت جدی پیگیری کرده‌ایم. اخیراً معاونت امور هنری با آموزش و پرورش تفاهم‌نامه‌ای امضاء کرده و ما هم مکاتبه مفصلی بر اساس دستور مقام معظم رهبری مبنی بر راه‌اندازی زنگ مطالعه در مدارس به امضای وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی خطاب به وزیر آموزش و پرورش ارسال کردیم. ما معتقدیم کتابخانه‌ها و مدارس نزدیک به هم باید به یکدیگر پیوند خورده و با هم ارتباط داشته باشند.
رمضانی با اشاره به اقدامات انجام شده در نهاد برای گسترش حوزه بین‌الملل نیز گفت: در حوزه بین‌الملل پیگیر هستیم که ارتباط هایمان برقرار شود. ما به دعوت و هزینه ایفلا برای اولین بار در نشست منطقه‌ای آسیا و اقیانوسیه شرکت کردیم. با کتابخانه غازی خسروبیگ در بوسنی و هرزگوین در ارتباط هستیم که هیئتی از آن کتابخانه به ایران بیاید. برای همایش «کتابخانه‌های عمومی و کسب‌وکارهای کوچک» در پی از دعوت چندین چهره شناخته شده در حوزه کتابخانه‌ها هستیم و از ظرفیت سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی نیز در این زمینه‌ها استفاده می‌کنیم.
وی در ادامه با تشکر از حمایت‌های یاسر احمدوند معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در خصوص حمایت ها و اختصاص اعتباری از محل خرید کتاب وزارتخانه به نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، اظهار امیدواری کرد ارتباطات خوب نهاد و وزارت ارشاد منجر به توسعه و گسترش فرهنگ کتاب و کتابخوانی شود.
مقاصد آرمانی نهاد کتابخانه‌ها که بر اساس مطالعات آینده‌نگر
در ادامه سیدباقر میرعبداللهی، معاون برنامه‌ریزی، پژوهش و فناوری اطلاعات، به ارائه گزارشی از برنامه و بودجه پیشنهادی پرداخت و گفت: در مقدمه برنامه به راهبردهای مورد اجماع شامل ایده‌ها، شعارها و مبانی نهاد برای تدوین بودجه در ۶ عنوان اشاره شده که عبارت است از: عمومی بودن برنامه‌ها، اصلاح قانون و اصلاح ساختار داخلی نهاد، مدیریت مؤثر منابع انسانی از راه نظام تشویق مبتنی بر عملکرد و آموزش‌های حرفه ای به کتابداران، کتابخانه عمومی دیجیتال، دانش محور شدن مدیریت کتابخانه‌ها، مدیریت اقتصادی و خلق ارزش افزوده.
وی تصریح کرد: این سند به برخی از مراجع و اسناد فرادستی شامل رهنمودهای رهبری در بیانیه گام دوم انقلاب، سند چشم‌انداز نهاد و آنچه ما «مقاصد آرمانی نهاد» می‌نامیم، مستند است. سند چشم‌انداز ۱۴۰۴ نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در سال ۱۳۸۸ تدوین شد و مشتمل بر دو هدف توسعه‌ای شامل قرار گرفتن ایران در بین ۱۵ کشور برتر جهان و کسب جایگاه اولین کشور در منطقه است. همچنین در این سند به شاخص‌های اصلی شامل امانت، عضویت، کتاب و زیربنا و شاخص‌های فرعی شامل سرانه کتابخانه‌های عمومی و سرانه کتاب اشاره شده است.
میرعبداللهی با اشاره به رهنمودهای رهبری در بیانیه گام دوم انقلاب گفت: این بیانیه مشتمل بر ۷ راهبرد کلان در حوزه‌های علم، اخلاق، اقتصاد، عدالت، استقلال، عزت ملی و موضوع سبک زندگی است که در هر مورد به راهبردهای دستگاهی خرد و نیز برنامه‌های عملیاتی مبتنی بر آن اشاره شده است. در این برنامه‌ها بر شبکه‌سازی محلی، بافت بومی و سهم ذی‌نفعان محلی تأکید شده است.
وی با اشاره به مقاصد آرمانی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور که بر اساس مطالعات آینده‌نگر تدوین شده است، گفت: مقاصد آرمانی نهاد شامل دو بخش کلان است؛ در بخش اول، کتابخانه، کتابدار و مسائل آموزشی و زیرساختی موضوع بحث است و در بخش دوم، موضوع کاربر و ارائه خدمات مورد توجه قرار گرفته است.
در ادامه عصمت مؤمنی، عضو حقیقی هیئت امنای کتابخانه‌های عمومی کشور، با اشاره به بازخوردهای مثبت دریافتی از سوی کتابداران، خواستار توجه به نکاتی انگیزشی در سال ۱۴۰۲ شد. راه‌اندازی تعاونی مصرف، امکانات رفاهی، پیگیری نیم‌درصد درآمد واریزی از سوی شهرداری‌ها، برخی موارد مطرح شده از سوی وی بود.
عصمت مؤمنی همچنین با اشاره به پیام‌های دریافتی از سوی کتابداران ضمن تقدیر از خدمات تیم مدیریتی نهاد گفت: کتابداران می‌گویند آقای رمضانی با شهامت در مراسم ۲۴ آبان، معیشت کتابداران را از رئیس جمهور مطالبه می‌کند. من درخواست دارم این پایداری را ادامه دهید چراکه کتابداران مجری تمام فعالیت‌های نهاد در کتابخانه‌ها هستند. این در حالی است که متأسفانه از سال ۱۳۸۸ کتابخانه‌های آموزشگاهی حذف و در ادامه ردیف کتابدار کتابخانه‌های مساجد هم حذف شد و حرفه کتابداری در این حوزه دچار آسیب فراوانی شد.
اختصاص بخشی از بودجه به فرهنگ‌سازی موضوع کتابخوانی
فاطمه عزیزآبادی نیز در ادامه این نشست گفت: در بحث تخصیص بودجه و منابع در حوزه فرهنگ، تنگناهایی محسوس و باورپذیر وجود دارد. یکی از این حوزه‌ها، کتابخانه‌های عمومی است. به اعتقاد من با توجه به شرایط موجود در بحث کسب‌وکارهای جدید، یکی از مهم‌ترین مأموریت‌های نهاد برای خارج شدن از این تنگناها، راه‌اندازی کتابخانه دیجیتال است. کتابخانه دیجیتال می‌تواند منبع خوبی برای تولید درآمد باشد. به علاوه پراختن به این موضوع، توسعه فعالیت‌ها در حوزه منابع انسانی را به دنبال خواهد داشت. برای نمونه می‌توان از ظرفیت کتابداران روستایی در این خصوص استفاده کرد. به اعتقاد من شایسته است با فاصله گرفتن از بحث حضور فیزیکی به سمت دورکاری و استفاده از نیروی انسانی در بحث کتابخانه دیجیتال برویم.
عزیزآبادی در بخش دیگری از این نشست با اشاره به ضرورت جذب مشارکت‌های مردمی در فعالیت‌های فرهنگی گفت: برخلاف برخی کشورهای دنیا که نگاهی لیبرالی به فرهنگ دارند و دین و فرهنگ را دو نهاد مجزا و دور از هم می‌دانند، در کشور ما از ابتدای انقلاب اسلامی عمده کارهای فرهنگی بر اساس مشارکت‌های مردمی و نگاه ایدئولوژیکی نسبت به موضوع فرهنگ بوده است. همین بس که فعالیت‌های فرهنگی در نظام ما جدای از فعالیت‌های مذهبی دیده نمی‌شود که همین موضوع در بخش مدیریتی به کمک فرهنگ آمده است.
طراحی دوره‌های بازآموزی برای کتابداران
محسن پرویز همچنین در این نشست با اشاره به ضروت برنامه‌ریزی برای دریافت ایده‌های نو از کتابداران و اعضای کتابخانه‌ها گفت: با هماهنگی آموزش و پرورش برای بازآموزی معلمان در حوزه ترویج فرهنگ مطالعه اقداماتی از سوی معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در حال انجام است. به نظرم برای کتابداران نیز می‌بایست دوره‌های بازآموزی طراحی شود و می‌توان از ظرفیت‌های وزارت ارشاد نیز در این زمینه استفاده کرد.
وی با تقدیر از فعالیت‌های گسترده فرهنگی کتابخانه‌های عمومی با اشاره به برگزاری جشنواره کتابخوانی رضوی گفت: جشنواره کتابخوانی رضوی نیاز به تحول دائمی دارد تا نکات جدیدی به آن اضافه شود.
یاسر احمدوند نیز در این نشست گفت: از زحمات جناب آقای رمضانی، معاونان محترم و مجموعه کتابدارانی که در سراسر کشور مجموعه کتابخانه‌های عمومی را در سراسر کشور مدیریت می‌کنند بسیار تشکر می‌کنیم. چراکه کار بزرگ، پرزحمت و طاقت‌فرسایی را انجام می‌دهند و متأسفانه به قدر اهمیت و حضور و نفوذی که در حوزه فرهنگ دارند از آنها قدرشناسی نمی‌شود.
وی افزود: طبیعتاً تلاش نهاد در سال‌های گذشته بر توسعه و اداره معطوف بوده است. اما به نظرم با همه تلاش‌های انجام شده نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در موضوع تدوین و تشکیل هویت سازمانی و هویت فرهنگی دچار خلاء است. این هم ریشه‌های مختلفی دارد که نیازمند بررسی و برنامه‌ریزی برای آن است.
معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تصریح کرد: یکی از راه‌های ارتقای جایگاه برند، تقویت وجه فعالیت‌های داوطلبانه حول فعالیت‌های نهاد است. قطعاً هویت مردمی و روح و باطن نهاد را تقویت می‌کند. برخی از نهادهای فرهنگی که پیش از انقلاب تأسیس شده است، این مزیت را نسبت به نهادهای تأسیسی بعد از انقلاب داشتند که می‌توانستیم یک هویت فرهنگی واحدی را برای آنها تعریف کنیم. در نهاد در این زمینه جای کار بیشتری وجود دارد.
این عضو حقیقی هیئت امناء تأکید کرد: اگر بخواهم دقیق‌تر بگویم، در حوزه اقتصاد بازرگانی تعبیر محبوبیت برند را به کار می‌برند. رسیدن به محبوبیت برند نهاد نیازمند هدفگذاری و الزامات اجرایی و برنامه‌ای است. در این زمینه ضروری است علاقه‌مندی بدنه اجتماعی مردم و کودکان و نوجوانان به نهاد تقویت شود. این برنامه‌ریزی جدی و بزرگی می‌طلبد که ما آن را در روحیه و توانمندی آقای رمضانی و همکارانشان می‌بینیم که می‌توانند در سال پیش رو نهاد را به یک برند کاملاً محبوب در بین مردم تبدیل کنند.
حسین جلالی عضو ناظر مجلس در هیئت امنای کتابخانه‌های عمومی در بخش دیگری از این نشست با انتقاد از بودجه در نظر گرفته شده حوزه فرهنگ گفت: ۸۵ درصد بودجه‌ای که امسال در مجلس تصویب شد، صرف حقوق و مزایا برای ۱۲ دستگاه اصلی و ۶۸ دستگاه فرعی است و تقریباً هیچ پولی برای فرهنگ باقی نمانده است.
وی افزود: در همه دولت‌ها در حق فرهنگ اجحاف شده است. بودجه یک و هفت دهم درصد نسبت به بودجه کل کشور خوب نیست. با این بودجه وضعیت موجود را هم نمی‌شود حفظ کرد. ضروری است دولت کار انقلابی انجام دهد.
نماینده مردم رفسنجان در مجلس تأکید کرد: مقام معظم رهبری بزرگترین پشتوانه فرهنگی در زمینه کتاب و کتابخوانی هستند. ایشان در حوزه کتاب جملاتی دارند که در هیچ کدام از مسائل کشور نیست. برای همین ضروری است در این زمینه کار جدی صورت گیرد و بودجه مناسبی برای آن اختصاص یابد.
گفتنی است در این نشست محمد احمدوند معاون اداری و مالی و محمدرضا هراتی معاون توسعه کتابخانه‌ها و ترویج کتابخوانی نیز به ارائه گزارش پرداختند.