به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، وبینار «کتابخانه‌های خواهرخوانده: مشارکت و همکاری طرح‌های کتابخانه‌ای برای کاربران کودک و نوجوان» با حضور کتابداران و فعالان حوزه کتابخوانی کودک و نوجوان از سراسر دنیا ۲۰ بهمن ۱۴۰۱ از سوی فدراسیون بین‌المللی انجمن‌ها و مؤسسات کتابداری (ایفلا) برگزار شد. فرشته دولتی، کتابدار، نماینده نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در این وبینار بود.

در ابتدای این وبینار Anton Purnik، معاون هماهنگ‌کننده بخش کتابخانه‌های خواهرخوانده در ایفلا، ضمن خوشامدگویی به حاضران به معرفی اعضای گروه کتابخانه‌های خواهرخوانده پرداخت.

وی اظهار داشت: مشارکت دو کتابخانه از دو کشور یا فرهنگ متفاوت، بسیار عالی خواهد بود؛ چراکه گاهی ما دلیل رفتارها یا آداب و رسوم سایر نقاط جهان را درک نمی‌کنیم، حال اگر با فرهنگ آن کشور آشنا شویم، می‌توانیم به چرایی اجرای آن آیین یا مراسم یا رفتار پی ببریم. این طرح به مشارکت‌کنندگان کمک می‌کند با سایر مردم در تمامی نقاط دنیا ارتباط برقرار کرده و با زبان و فرهنگ یکدیگر  آشنا شوند.

در ادامه Marianne  Martens، مدیر بخش کتابخانه‌های کودک و نوجوان ایفلا و دانشیار دانشکده علم اطلاعات و فناوری دانشگاه Kent، با اشاره به هدف و چگونگی اجرای برنامه‌های کتابخانه‌های خواهرخوانده، بیان کرد: کتابخانه‌های خواهرخوانده در ایفلا فرصتی استثنایی برای سازمان‌ها با محوریت کودک و نوجوان از سراسر دنیا فراهم می‌کند. با شرکت در این طرح می‌توانید بهترین و جامع‌ترین فعالیت‌های کتابخانه‌ی خود را با سایرین در دنیا به اشتراک بگذارید. برای مثال، اگر شما یک کتابدار آمریکایی باشید و با یک کتابدار از کنیا ارتباط بگیرید، متوجه خواهید شد آن‌ها از چه طریقی با کودکان و نوجوانان ارتباط برقرار می‌کنند؛ حتی می‌توانید شرایطی فراهم کنید که با هم ملاقات داشته باشید و ببینید سایرین در کتابخانه‌های دیگر دنیا چه خدماتی به کودکان و نوجوانان ارائه می‌دهند. همچنین شما می‌توانید نحوه مشارکت خود با کتابخانه خواهرخوانده‌ی خود را، در کنفرانسی که سالانه از طرف ایفلا برگزار می شود، ارائه دهید. از دیگر مزیت‌های این طرح این است که شما می‌توانید به مبادله فرهنگی بپردازید و فعالیت‌هایی را برای غنی‌سازی خدمات خود در کتابخانه انجام دهید.

وی در پایان به تمایل شرکت‌کنندگان وبینار برای پیوستن به طرح کتابخانه‌های خواهرخوانده اظهار امیدواری کرد.

در ادامه Emiko Goeku، کتابدار و عضو اصلی گروه کتابخانه‌های خواهرخوانده از کشور ژاپن در ایفلا، مطالبی در خصوص چگونگی شرکت در این طرح بیان کرد. وی گفت: کتابخانه‌های خواهرخوانده طرحی است که توسط بخش کتابخانه‌های کودک و نوجوان ایفلا به منظور به اشتراک گذاشتن تجارب، فعالیت‌ها و خدمات کتابخانه‌هایی که به نحوی با کودکان و نوجوانان در ارتباط هستند، برنامه‌ریزی شده است. این طرح در سال ۲۰۰۹ بنیان گذاشته شد و تاکنون ۱۴۰ کتابخانه از ۵۸ کشور جهان به آن پیوسته‌اند. ماهیت کتابخانه‌های خواهرخوانده مزیت‌هایی برای کتابخانه‌های مشارکت‌کننده دارد؛ از جمله اینکه اشتراک تجارب، دانش و اطلاعات، نتایج و ایده‌های خاص می‌تواند به کتابخانه‌ها کمک کند تا از پس مشکلاتی که با آن مواجه می‌شوند، برآیند؛ کانالی برای ایجاد انگیزه و مکالمات تخصصی فراهم می‌کند؛ با حمایت ایفلا از کتابخانه‌های مشارکت‌کننده مسئولان توجه بیشتری به اهمیت مطالعه کودکان و نوجوانان معطوف خواهند کرد.

وی در ادامه در خصوص چگونگی پیوستن به این طرح، گفت: برای شرکت در این طرح نیازی نیست که الزاماً عضو ایفلا باشید. شرکت‌کننده‌ها می‌توانند کتابخانه‌های عمومی، کتابخانه مدارس، یا سازمان‌هایی باشند که با کتابخانه‌ها در ارتباط هستند. کافی است یک کتابدار به عنوان شخص رابط مشخص و به ‌این‌ترتیب ادامه دار بودن برنامه تضمین شود.

Emiko Goeku ادامه داد: در این طرح شرکت‌کنندگان باید از طریق فضای مجازی، اسکایپ، زوم، ایمیل و غیره با هم آشنا شوند. عکس کتابخانه و همکاران را با هم به اشتراک بگذارند. فعالیت‌ها و پروژهای مشترک انجام دهند. سپس نیروها با هم جابجا شوند و ملاقات‌هایی صورت بگیرد تا بدین صورت منابع و کتاب‌ها نیز باهم مبادله شوند.

در ادامه برنامه Desiree Thomas از اوهایو به اشتراک تجارب خود در زمینه چگونگی ارتباط با جوانان و نوجوانان در کتابخانه پرداخت. وی سخنان خود را با جمله‌ای از دزموند توتو آغاز کرد و گفت: اگر ما هر روز ذره‌ای کار نیک انجام دهیم، مجموع این نیکی‌ها سراسر دنیا را فراخواهد گرفت و ما به عنوان کتابدار می‌توانیم این کار نیک را در ارتباطمان با نوجوان‌های مراجعه‌کننده به کتابخانه انجام دهیم. برای آغاز هر برنامه ای ما به برنامه ریزی و حمایت مدیران نیاز داریم تا بتوانیم برنامه‌های درون و برون سازمانی اجرا کنیم.

وی ادامه داد: برای طرح برنامه برای نوجوانان می‌بایست در ابتدا مکالماتمان را با نوجوانان مراجعه‌کننده به کتابخانه کندوکاو کنیم. برای مثال، طی مکالمات هرروزه در کتابخانه متوجه شویم علاقه آن‌ها به چه چیزهایی است و  در چه مباحثی نیاز به کمک دارند. سپس بر اساس یافته‌ها می‌توانیم برنامه‌هایی را طرح‌ریزی کنیم که با علایق و نیازهای آن‌ها همخوانی دارد و از منابع و امکاناتی که در اختیار داریم بهره ببریم. برای مثال از توانایی‌های بالقوه پرسنل که در راستای اجرای طرح هستند مطلع باشیم. برنامه و شاخص‌های ارزیابی را تعیین کنیم. برنامه طراحی شده را به اطلاع کل شرکت‌کنندگان و مدیران برسانیم و بازبینی‌های ۶ ماهه داشته باشیم.

وی در ادامه از یکی از طرح‌های اجرا شده در کتابخانه خود در اوهایو با نام «Teens Teach Tech» که در خصوص آموزش تکنولوژی به نوجوانان است، نام برد. در این طرح از همکاری‌های درون سازمانی و برون سازمانی بهره برده شده است.

Desiree Thomas در خاتمه اظهار داشت: با نوجوانان مراجعه‌کننده از طریق گفتگو ارتباط برقرار کنید؛ با همکارانی که توانایی‌های مناسب با طرح شما دارند و مدیران سازمانی ارتباط برقرار کنید. همچنین از ترکیب برنامه‌های درون و برون سازمانی برای نوجوانان بهره ببرید.

در ادامه Maria Alekseeva کتابداری از کشور روسیه و Britt-Marie Ingden-Ringselle  کتابداری از سوئد به ارائه تجارب خود از طرح کتابخانه‌های خواهرخوانده پرداختند.

آن‌ها در ابتدا از چگونگی ملاقات با یکدیگر در روسیه و سوئد صحبت کردند. با به اشتراک گذاشتن تجارب خود، حتی استفاده از عروسک‌گردانی به شکل اژدها و مار کتاب‌خوان، بیان کردند که این طرح به آنها برای تغییر از یک کتابخانه قدیمی به یک کتابخانه مدرن بسیار کمک کرده است. در آغاز در پروژه‌ای به نام «قدم‌به‌قدم» از طریق فتوبلاگ به مدت یک سال فعالیت یکدیگر را رصد کردند؛ چراکه به آن‌ها نشان می‌داد کتابخانه مقابل تا چه اندازه پویا است و فعالیت‌های روتین خود را با توجه ‌به فعالیت‌های کتابخانه خواهرخوانده مورد بازنگری قرار دادند. آن‌ها نتایج فعالیت‌های خود را بارها در کنفرانس‌های ایفلا برای ایجاد انگیزه در سایر کتابخانه‌ها ارائه داده‌اند. پس از یک سال شروع به ارسال فیلم‌هایی از ارائه خدمات و مراجعین به هم کردند و به‌این‌ترتیب آشنایی کامل‌تری از یکدیگر پیدا کردند و این فیلم‌ها به ارتقای سطح خدمات در هر دو کتابخانه کمک کرد. در نهایت طی ملاقات‌های حضوری به تبادل تجربه‌های خود از ارائه خدمات کتابخانه‌ای به کاربران کودک و نوجوان پرداختند. این ملاقات‌ها به تبادل کتاب و منابع نیز انجامید و از طریق این طرح توانستند نمایشگاه‌ها و کارگاه‌های مشترکی نیز برگزار کنند.

سپس Jasna Brkic از کشور صربستان به ارائه تجربه خود در خصوص ارائه خدمات به کودکان و نوجوانان از طریق کتابخانه‌های خواهرخوانده پرداخت و گفت: اگرچه کتابداران از منابع، دانش، ایده‌های نو، ظرفیت و مهارت‌های موجود برای خدمات‌رسانی به مراجعین بهره می‌گیرند؛ اما چنانچه کتابداران تنها به داشته‌های خود اکتفا کنند و از سایر کتابخانه‌ها کمک نگیرند، مراجعین کودک و نوجوان آن‌ها از بسیاری از ایده‌ها و خدمات بی‌بهره خواهند ماند.

وی در ادامه از طرح «Technoteka» یاد کرد و گفت: این طرح بر اساس آگاهی از نیاز کودکان مراجعه‌کننده به کتابخانه، دستورالعمل ایفلا ویژه کتابخانه‌های کودک و نوجوان و با هدف آماده‌کردن کودکان برای آینده برنامه‌ریزی شده است. برای دستیابی به این هدف در ابتدا کتابخانه با ابزار و وسایل دیجیتال و لوازم موردنیاز برای آموزش تجهیز شد. سپس از سازمان‌هایی خارج از کتابخانه برای برگزاری دوره‌های آموزشی رباتیک کمک گرفته شد. همکاری دانشکده تئاتر برای برگزاری دوره‌های نمایش، کمک‌گرفتن از ناشران برای دعوت از نویسندگان و تصویرگران به کتابخانه و همچنین همکاری با سازمان‌هایی برای برگزاری مراسم، بازی‌های خلاقانه و غیره، از دیگر موارد انجام شده بود.

Robin Gibson و Maria Alexiusson، کتابدارانی از دو کتابخانه خواهرخوانده از سوئد و اوهایو، آخرین ارائه‌دهندگان این وبینار بودند. در ابتدا با نمایش تصاویری از کتابخانه‌های خود مخاطبان وبینار را با دو مجموعه آشنا کردند. این دو کتابدار در سال ۲۰۱۶ موفق به ملاقات حضوری شدند. طی دوران کرونا طرح‌های مختلفی اجرا شد؛ از جمله Bok Klubb ویژه گروه سنی ۱۱ تا ۱۸ سال؛ علت انتخاب این سن کسب مهارت صحبت‌کردن به زبان انگلیسی توسط کودکان سوئدی بوده است. این طرح شرایطی را فراهم کرد تا نوجوانان دو کشور با یکدیگر در خصوص کتاب‌های خوانده شده و علایق خود صحبت کنند. آن‌ها طی این طرح منابع را نیز به اشتراک گذاشته‌اند.

همچنین این دو کتابخانه با مشارکت و همفکری یکدیگر طرحی با عنوان Story Trail برای کودکان زیر ۱۱ سال در دو کشور راه‌اندازی شد تا کودکان بتوانند در فضای باز و با استفاده از صفحات مانیتور کتاب‌های مصور را مطالعه کنند. از طریق این طرح‌ها کودکان توانستند با فرهنگ یکدیگر آشنا شوند. طرح Pop Up Library (کتابخانه سیار)، و World languages، از دیگر طرح های اجرا شده بود. در طرح World languages با بررسی کودکان منطقه به جمع‌آوری کتاب‌ها به زبان‌های مختلف دنیا در کتابخانه پرداختند و راه‌هایی برای دسته‌بندی آن‌ها طراحی کرده‌اند. به گفته این دو کتابدار، این همکاری به آنها دیدگاه جدیدی از زندگی شغلی و رشد حرفه‌ای داده است.